Γράφει η Μαρίνα Καρτελιά.
Αρχείο: Αλμπέρτος Ναρ
Επιμέλεια: Λεων Α. Ναρ
Αποκρυστάλλωση Μνήμης.
Για πρώτη φορά, δυο "Σαλονικάι", που στα εβραϊκά πάει να πει άντρας ρωμαλέος κι εύστροφος, ενώνονται στο Χωροχρόνο και αναφωνούν δίγλωσσα, στα ελληνικά και στα λαντίνο, - όπως στο ομώνυμο διήγημα- , "Αλεβάντα Τζάκο, Σήκω επάνω Τζάκο!", περιηγούμενοι ίδια όπως εκείνος ο ήρωας, τη Σαλονίκη που σώνει η μνήμη.
Το αρχείο του Αλμπέρτου Ναρ, είναι όπως διαβάζουμε εκτενές και αυτό το εγχείρημα εμφανίζει μόνο ένα μικρό απόσπασμά του. Είναι αρκετό όμως να διαπιστώσουμε την κατανυκτική προσοχή με την οποία συλλέχθηκε και διασώθηκε ένα μεγάλο κομμάτι ανομολόγητου πολιτισμού της πόλης της Θεσσαλονίκης, με τα τραγούδια ερμηνευμένα στην ισπανικοεβραϊκή διάλεκτο Λαντίνο, αλλά τόσο ζυμωμένα στην ελληνική καθημερινότητα, στη μουσική πραγματικότητά της Ελλάδας ως και στις μέρες μας, που πια την πλειοψηφία των τραγουδιών την ξέρουμε, την έχουμε τραγουδήσει, βιώσει κλάψει όλοι μας. Το γελεκάκι, για παράδειγμα, που περιέχεται σ΄αυτό το θησαύρισμα, το τραγουδούσε όπως μου έλεγαν, η Σμυρνιά γιαγιά μου στον συμπατριώτη της παππού μου, για να του φτιάξει τη μέρα και είναι βίωμα και αγαπημένο και σε μένα.
Η επιλογή επίσης των τραγουδιών, που έγινε από τον Λέοντα Ναρ, έχει όλο το σεβασμό στην αποτύπωση της βιωμένης καθημερινότητας στην οποία ανατράφηκε ο ίδιος και ο πατέρας του, όπως και το σύνολο σχεδόν των κατοίκων της εποχής που γράφτηκαν και τραγουδήθηκαν στις γειτονιές της Θεσσαλονίκης τα σεφαραδίτικα τραγούδια. Εδώ είναι όλα, η γλύκα, τα γλέντια, το μεράκι, ο ξεριζωμός, το συναίσθημα, η απώλεια. Είναι παρούσα μέσω των τραγουδιών η κουλτούρα της πόλης, ο τρόπος που διασκέδαζαν, η καθημερινή μάχη για επιβίωση, η τιμιότητα, στοιχεία αμιγώς ενσωματωμένα στην κουλτούρα της ελληνικής κοινωνίας συνολικά ως σήμερα. Στην εισαγωγή που υπογράφει ο ίδιος, αυτό ξεδιπλώνεται ευκρινέστατα.
Διαβάζοντας τα κείμενα του βιβλίου, με τον πρόλογο του Νίκου Ορδουλίδη,μπαίνουμε στο ιστορικό πλαίσιο και αντιλαμβανόμαστε πόσο συντaρακτικό είναι αυτό στο σήμερα. Η εκπληκτική μας συνάφεια με τα τραγούδια αυτά, ως κληρονομιά, παράδοση και βίωμα. Γιατί στην παράδοση, όπως λέει κι ο ποιητής, παραδίδεις, δεν παραλαμβάνεις απ΄αυτή.
Καθώς λοιπόν άρχισαν να σκάνε απ΄τις μελωδίες, πρόσωπα του μουσικού καμβά της Σαλονίκης, οι άνθρωποί της, οι μουσικοί της, οι συνήθειες, οι καημοί, η ανδρική φωνή σε έφτανε μέσα από μια ιδιαίτερη χροιά, πότε με ροπή προς τον ψαλμό, πότε προς το ρεμπέτικο τραγούδι, αποτυπώνοντας ακόμη μια φορά αυτό που αποτελούσε τη μουσική πραγματικότητα των σεφαραδίτικων τραγουδιών έτσι όπως ήταν ζωή για τους ανθρώπους.
Γι΄αυτό έχουν την ικανότητα, εξαιρετικά αβίαστα όσο και αστραπιαία, να μας μεταφέρουν εκεί, στην εποχή, στην πραγματικότητα, στην καθημερινότητα, μας μεταδίδουν το ακριβές κλίμα της ζωής. Και αποδεικνύουν χωρίς λόγια την αλήθεια που ξέραμε όλοι:
Καμία εκτόπιση, κανένας ξεριζωμός καμιά μαζική εξόντωση δεν είναι ικανή να συλήσει τη μνήμη. Να εμποδίσει την παράδοση να ενσωματωθεί και να συνεχιστεί στην φιλόξενη αγκαλιά της Πατρίδας που στέκει μακριά από συμφέροντα, συσχετισμούς και συγκυρίες.
Η μεροκαματιάρισσα ψυχή των τραγουδιών ζεσταίνεται σε κόρφους μικρασιάτικους, κατεβαίνει πρόσφυγας από τη Σαλονίκη και κοιμάται στα προσφυγικά ντιβάνια της Νέας Φιλαδέλφειας, ξυπνάει με τούρκικο καφέ και τραγουδιέται στα προσφυγικά χείλη ζευγαριών τα πρωινά δίπλα στο αγιόκλημα. Κλαίει για το τραύμα και θρηνεί αξιοπρεπώς την απώλεια. Γίνεται βίωμα των παιδιών που γεννιούνται εδώ, που δεν έζησαν προσφυγιά, Ολοκαύτωμα, χριστιανόπουλα, εβραιόπουλα, όλα ελληνόπουλα, καταλήγουν σε μια κασέτα.
Και στα '20, μετά τον κορονοϊό, τρυπούν με φροντίδα σε ένα διάφανο πορτάκι ως ψηφιακός δίσκος, για να φέρουν ακόμη μια φορά, στους απογόνους, στους επιγόνους, στους φίλους της καλής μουσικής, δάκρυα θερμά, να ταξιδέψουν πίσω στο χρόνο στη Σαλονίκη όπως βιώθηκε από το 1492 ως το 1943, κεντήστρα, μερακλού, εργατομάνα, μα πάντα με το νου στο τραγούδι και στο γλέντι απ΄το τίποτε, εκ των ενόντων που λένε σήμερα.
Εκεί μας μπάζει αυτή η έκδοση με την τεκμηριωμένη απλότητά της, την ερμηνεία των τραγουδιών χωρίς τη συνοδεία οργάνων. Η αλήθεια δεν έχει ανάγκη από στόμφο ούτε βαρύγδουπο τρόπο για να ειπωθεί. Στέκει εκεί, διάφανη, μελωδική και αιώνια. Κι αντιληπτή στον κόσμο όλο ως παγκόσμια μνήμη. Ως παρακαταθήκη ζωής.
Και κάνει τη Σαλονίκη, ξανά, να θυμηθεί ό,τι πάσχισαν να την κάνουν να ξεχάσει, ξεριζώνοντας μνήμες, μάρμαρα, ανθρώπους, στέκια. Μα ο πολιτισμός της πόλης δεν αφανίζεται, αενάως βρίσκει τον τρόπο και επανεμφανίζεται. Και λάμπει πάλι.
Και τώρα, μ΄αυτό το βιβλίο-cd στα χέρια, η διατήρηση του εγγενούς πολιτισμού, μοιάζει, επιτέλους, απλή και εφικτή.
Ι REMEMBER.... ΘΥΜΑΜΑΙ
Aλμπέρτος Ναρ
Λεων Α. Ναρ
Εκδόσεις IANOS.
Ο Αλμπέρτος Ναρ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη όπου πέρασε όλη τη ζωή του. Γιός σεφαραδιτών Εβραίων, επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Παρακολούθησε μαθήματα στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ και εργάστηκε ως γραμματέας της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης. Διηύθυνε το Κέντρο Ιστορικών Μελετών Εβραϊσμού Θεσσαλονίκης και ήταν μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του Κέντρου Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης. Συνεργάστηκε με το ιστορικό περιοδικό του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος (ΚΙΣΕ) Χρονικά και αρθρογράφησε στις εφημερίδες Μακεδονία και Θεσσαλονίκη.[1]
Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1985 με το βιβλίο "Οι συναγωγές της Θεσσαλονίκης. Τα τραγούδια μας", με πρόλογο του Γιώργου Ιωάννου. Τις μελέτες λαογραφικού και όχι μόνο ενδιαφέροντος, με τις οποίες επιχειρεί να φωτίσει το χαρακτήρα της Εβραϊκής κοινότητας στην ιστορική διαδρομή της, τις συνέχισε ο Ναρ και μετά το 1985, συγκεντρώνοντας το σύνολο της δουλειάς του στο βιβλίο "Κειμένη επί ακτής θαλάσσης" (1997). Αναφορά πρέπει οπωσδήποτε να γίνει και στο βιβλίο "Προφορικές μαρτυρίες Εβραίων της Θεσσαλονίκης για το Ολοκαύτωμα" (1998), που κυκλοφόρησε μαζί με την Έρικα Κούνιο Αμαρίλιο.
Ως πεζογράφος εμφανίστηκε επίσης το 1985 με διήγημα από το περιοδικό "Το δέντρο", αλλά συνεργάστηκε στενά και με τα περιοδικά "Παραφυάδα" και "Το τραμ" (Τρίτη διαδρομή).
Κυκλοφόρησε επίσης τις συλλογές διηγημάτων : "Σε αναζήτηση ύφους" (1991, δεύτερη έκδοση το 1997 εμπλουτισμένη με πέντε ακόμα διηγήματα), και "Σαλονικάι, δηλαδή Σαλονικιός" (1999). Ήταν τακτικός συνεργάτης των εφημερίδων "Μακεδονία" και "Θεσσαλονίκη". Κείμενά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γερμανικά, ισπανικά, γαλλικά και εβραϊκά.
Το 2011, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Βιβλίου Θεσσαλονίκης, μίλησαν για το έργο του Αλμπέρτου Ναρ, οι Τάσος Καλούτσας, Θωμάς Κοροβίνης, Μανόλης Ξεξάκης και Περικλής Σφυρίδης.Στις 10.5.2015, με αφορμή τα 10 χρόνια από το θάνατό του, οι εκδόσεις Νεφέλη και Ευρασία διοργάνωσαν στο πλαίσιο της 12ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης εκδήλωση για το έργο του με ομιλητές τους Χρίστο Ζαφείρη, Θωμά Κοροβίνη, Γιώργο Σκαμπαρδώνη και Θανάση Τριαρίδη.
Υλικό από το αρχείο του Αλμπέρτου Ναρ με ηχογραφήσεις σεφαραδίτικης μουσικής βρίσκεται στο ΕΛΙΑ Θεσσαλονίκης. Απόσπάσμα του γίνεται γνωστό σήμερα με την έκδοση I REMEMBER... ΘΥΜΑΜΑΙ, όπου επιζώντες του Ολοκαυτώματος τραγουδούν Σεφαραδίτικα τραγούδια. Διηγήματά του έχουν αναδημοσιευθεί σε πολλά ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά.
Ο Λέων Α. Ναρ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1974. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία στο Α.Π.Θ. και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές Νεοελληνικής Φιλολογίας, Βιβλιολογίας και Διδακτικής της Λογοτεχνίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο (2000), ενώ το 2007 αναγορεύτηκε Διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας. Τον Νοέμβριο του 2015 έγινε δεκτός ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και τον Δεκέμβριο του 2017 ολοκλήρωσε την μεταδιδακτορική του έρευνα.
Το 2007 εξέδωσε (σε συνεργασία με τον Γιώργο Αναστασιάδη και τον Χρήστο Ράπτη) το βιβλίο Εγώ ο εγγονός ενός Έλληνα, η Θεσσαλονίκη του Νικολά Σαρκοζί[1], (Καστανιώτης) το οποίο μεταφράστηκε και στα γαλλικά. Το 2009 εκδόθηκε το δίτομο έργο του Ναρ με τίτλο Γιωσέφ Ελιγιά, Άπαντα[2](Γαβριηλίδης), ενώ την ίδια χρονιά επιμελήθηκε το επετειακό λεύκωμα 25 χρόνια Ιανός[3]. Το 2011 κυκλοφόρησε το δίγλωσσο (σε ελληνική και αγγλική γλώσσα) βιβλίο του με τίτλο Το μέλλον του παρελθόντος, Θεσσαλονίκη 1912-2012[4] (Καπόν), (με φωτογραφίες του Γιώργη Γερόλυμπου), και η μελέτη Ισραηλίτες Βουλευτές στο Ελληνικό Κοινοβούλιο[5] που επιμελήθηκε το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων.
Το 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο Το παιχνίδι της εξέδρας σχολιασμένα συνθήματα από τα ελληνικά γήπεδα[6](Μεταίχμιο).
Το 2017 κυκλοφόρησε (Ευρασία) το θεατρικό έργο του "Δεν σε ξέχασα ποτέ"[7] (μαζί με cd των σεφαραδίτικων τραγουδιών της ομώνυμης παράστασης) που ανέβηκε από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος το 2017[8].
Το 2018 κυκλοφόρησε το βιβλίο Ξανά στη Σαλονίκη. Η μετέωρη επιστροφή των Ελλήνων Εβραίων στον γενέθλιο τόπο (1945-46)[9][10] από τις εκδόσεις Πόλις. Κείμενά του, επίσης, έχουν δημοσιευτεί σε 8 συλλογικούς τόμους.
Το 2020 επιμελήθηκε μέρος από το υλικό από το αρχείο του Αλμπέρτου Ναρ, με ηχογραφήσεις σεφαραδίτικης μουσικής που βρίσκεται στο ΕΛΙΑ Θεσσαλονίκης, το οποίο κυκλοφορεί και γίνεται γνωστό με την τρίγλωσση έκδοση I REMEMBER... ΘΥΜΑΜΑΙ, όπου επιζώντες του Ολοκαυτώματος τραγουδούν Σεφαραδίτικα τραγούδια (εκδόσεις IANOS).
Και κάνει τη Σαλονίκη, ξανά, να θυμηθεί ό,τι πάσχισαν να την κάνουν να ξεχάσει, ξεριζώνοντας μνήμες, μάρμαρα, ανθρώπους, στέκια. Μα ο πολιτισμός της πόλης δεν αφανίζεται, αενάως βρίσκει τον τρόπο και επανεμφανίζεται. Και λάμπει πάλι.
Και τώρα, μ΄αυτό το βιβλίο-cd στα χέρια, η διατήρηση του εγγενούς πολιτισμού, μοιάζει, επιτέλους, απλή και εφικτή.
Ι REMEMBER.... ΘΥΜΑΜΑΙ
Aλμπέρτος Ναρ
Λεων Α. Ναρ
Εκδόσεις IANOS.
ΑΛΜΠΕΡΤΟΣ ΝΑΡ
Ο Αλμπέρτος Ναρ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη όπου πέρασε όλη τη ζωή του. Γιός σεφαραδιτών Εβραίων, επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Παρακολούθησε μαθήματα στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ και εργάστηκε ως γραμματέας της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης. Διηύθυνε το Κέντρο Ιστορικών Μελετών Εβραϊσμού Θεσσαλονίκης και ήταν μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του Κέντρου Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης. Συνεργάστηκε με το ιστορικό περιοδικό του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος (ΚΙΣΕ) Χρονικά και αρθρογράφησε στις εφημερίδες Μακεδονία και Θεσσαλονίκη.[1]Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1985 με το βιβλίο "Οι συναγωγές της Θεσσαλονίκης. Τα τραγούδια μας", με πρόλογο του Γιώργου Ιωάννου. Τις μελέτες λαογραφικού και όχι μόνο ενδιαφέροντος, με τις οποίες επιχειρεί να φωτίσει το χαρακτήρα της Εβραϊκής κοινότητας στην ιστορική διαδρομή της, τις συνέχισε ο Ναρ και μετά το 1985, συγκεντρώνοντας το σύνολο της δουλειάς του στο βιβλίο "Κειμένη επί ακτής θαλάσσης" (1997). Αναφορά πρέπει οπωσδήποτε να γίνει και στο βιβλίο "Προφορικές μαρτυρίες Εβραίων της Θεσσαλονίκης για το Ολοκαύτωμα" (1998), που κυκλοφόρησε μαζί με την Έρικα Κούνιο Αμαρίλιο.
Ως πεζογράφος εμφανίστηκε επίσης το 1985 με διήγημα από το περιοδικό "Το δέντρο", αλλά συνεργάστηκε στενά και με τα περιοδικά "Παραφυάδα" και "Το τραμ" (Τρίτη διαδρομή).
Κυκλοφόρησε επίσης τις συλλογές διηγημάτων : "Σε αναζήτηση ύφους" (1991, δεύτερη έκδοση το 1997 εμπλουτισμένη με πέντε ακόμα διηγήματα), και "Σαλονικάι, δηλαδή Σαλονικιός" (1999). Ήταν τακτικός συνεργάτης των εφημερίδων "Μακεδονία" και "Θεσσαλονίκη". Κείμενά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γερμανικά, ισπανικά, γαλλικά και εβραϊκά.
Το 2011, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Βιβλίου Θεσσαλονίκης, μίλησαν για το έργο του Αλμπέρτου Ναρ, οι Τάσος Καλούτσας, Θωμάς Κοροβίνης, Μανόλης Ξεξάκης και Περικλής Σφυρίδης.Στις 10.5.2015, με αφορμή τα 10 χρόνια από το θάνατό του, οι εκδόσεις Νεφέλη και Ευρασία διοργάνωσαν στο πλαίσιο της 12ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης εκδήλωση για το έργο του με ομιλητές τους Χρίστο Ζαφείρη, Θωμά Κοροβίνη, Γιώργο Σκαμπαρδώνη και Θανάση Τριαρίδη.
Υλικό από το αρχείο του Αλμπέρτου Ναρ με ηχογραφήσεις σεφαραδίτικης μουσικής βρίσκεται στο ΕΛΙΑ Θεσσαλονίκης. Απόσπάσμα του γίνεται γνωστό σήμερα με την έκδοση I REMEMBER... ΘΥΜΑΜΑΙ, όπου επιζώντες του Ολοκαυτώματος τραγουδούν Σεφαραδίτικα τραγούδια. Διηγήματά του έχουν αναδημοσιευθεί σε πολλά ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά.
ΛΕΩΝ Α. ΝΑΡ
Ο Λέων Α. Ναρ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1974. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία στο Α.Π.Θ. και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές Νεοελληνικής Φιλολογίας, Βιβλιολογίας και Διδακτικής της Λογοτεχνίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο (2000), ενώ το 2007 αναγορεύτηκε Διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας. Τον Νοέμβριο του 2015 έγινε δεκτός ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και τον Δεκέμβριο του 2017 ολοκλήρωσε την μεταδιδακτορική του έρευνα.Το 2007 εξέδωσε (σε συνεργασία με τον Γιώργο Αναστασιάδη και τον Χρήστο Ράπτη) το βιβλίο Εγώ ο εγγονός ενός Έλληνα, η Θεσσαλονίκη του Νικολά Σαρκοζί[1], (Καστανιώτης) το οποίο μεταφράστηκε και στα γαλλικά. Το 2009 εκδόθηκε το δίτομο έργο του Ναρ με τίτλο Γιωσέφ Ελιγιά, Άπαντα[2](Γαβριηλίδης), ενώ την ίδια χρονιά επιμελήθηκε το επετειακό λεύκωμα 25 χρόνια Ιανός[3]. Το 2011 κυκλοφόρησε το δίγλωσσο (σε ελληνική και αγγλική γλώσσα) βιβλίο του με τίτλο Το μέλλον του παρελθόντος, Θεσσαλονίκη 1912-2012[4] (Καπόν), (με φωτογραφίες του Γιώργη Γερόλυμπου), και η μελέτη Ισραηλίτες Βουλευτές στο Ελληνικό Κοινοβούλιο[5] που επιμελήθηκε το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων.
Το 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο Το παιχνίδι της εξέδρας σχολιασμένα συνθήματα από τα ελληνικά γήπεδα[6](Μεταίχμιο).
Το 2017 κυκλοφόρησε (Ευρασία) το θεατρικό έργο του "Δεν σε ξέχασα ποτέ"[7] (μαζί με cd των σεφαραδίτικων τραγουδιών της ομώνυμης παράστασης) που ανέβηκε από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος το 2017[8].
Το 2018 κυκλοφόρησε το βιβλίο Ξανά στη Σαλονίκη. Η μετέωρη επιστροφή των Ελλήνων Εβραίων στον γενέθλιο τόπο (1945-46)[9][10] από τις εκδόσεις Πόλις. Κείμενά του, επίσης, έχουν δημοσιευτεί σε 8 συλλογικούς τόμους.
Το 2020 επιμελήθηκε μέρος από το υλικό από το αρχείο του Αλμπέρτου Ναρ, με ηχογραφήσεις σεφαραδίτικης μουσικής που βρίσκεται στο ΕΛΙΑ Θεσσαλονίκης, το οποίο κυκλοφορεί και γίνεται γνωστό με την τρίγλωσση έκδοση I REMEMBER... ΘΥΜΑΜΑΙ, όπου επιζώντες του Ολοκαυτώματος τραγουδούν Σεφαραδίτικα τραγούδια (εκδόσεις IANOS).
