Γράφει η Μαρίνα Καρτελιά.
Οι Χυδαίες Ορχιδέες
Το βιβλίο αυτό με βρήκε μια καυτή μέρα στη Σόλωνος, ανέλπιστα, σ΄ένα μπαζάρ της Κίχλης, γιατί ήταν γέφυρα - δανείζομαι και παίζω λίγο μ΄έναν απ΄τους τίτλους των διηγημάτων που περιέχονται σ΄αυτή τη συλλογή. Είναι μια σειρά από διηγήματα μεγάλα, μερικά σε μέγεθος νουβέλας, που όμως είναι απόλυτα συγγενή μεταξύ τους.
Για την ακρίβεια, οι ήρωες μπαινοβγαίνουν από το ένα στο άλλο, γνωρίζονται μεταξύ, δένονται με νημάτια βαθιά που πλέκει αριστοτεχνικά η συγγραφέας. Τα θέματα, οι εικόνες, τα σύμβολα είναι όλα και πάντα παρόντα εδώ. Κι ο τρόπος της "σουπιάς", όπως έγραψα και σε κάποια βιβλιοφιλική ομάδα, του συγγραφέα δηλαδή που καταφέρνει να πλέκει την ιστορία και να σε οδηγεί εκεί που θέλει χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι, κι αυτός παρών εδώ. Μαγικά, αδιόρατα, αλλά τόσο αγιασμένα για έναν αναγνώστη.
Οι ιστορίες είναι όλες πολύ ιδιαίτερες και περιστρέφονται γύρω από έναν βασικό θεματικό άξονα. Θα έλεγα τον έρωτα, αλλά θα πω την Αγάπη. Γιατί θα τον έχω περιλάβει μέσα της. Τον έρωτα και την αγάπη λοιπον, σε όλες τις εκφάνσεις της, τη μητρική, πατρική, φιλική, ερωτική, και βασική επιδίωξη που επιτυγχάνεται θεωρώ τελικά από την συγγραφέα, τουλάχιστον όπως εγώ την ένιωσα, η κατάδειξη πως η Αγάπη είναι μία. Και σε καμία περίπτωση, δεν είναι χυδαία, για να επεξηγήσω τον τίτλο της συλλογής που τον δανείζεται από το πρώτο ομότιτλο διήγημα.
"Αυτή ήταν λοιπόν η ουσία της πανάρχαιης αυτής πράξης; Απαιτούσε να μη βγάλεις ούτε στιγμή την πανοπλία σου μήπως και συντριβείς;"
Η αγάπη λοιπόν είναι μία, αδιαίρετη, ρέουσα, σε όλες τις ιστορίες. Είναι πηγαία, αυθεντική, μπερδευτική, αλλά πάντα αντισυμβατική. Χυδαία και συμβατική είναι μόνο η εκμετάλλευσή της από τους ανθρώπους. Αυτή είναι η αλήθεια κι αυτή διατυπώνεται και βγαίνει απ΄τις ιστορίες εδώ μέσα.
"Μπορεί τα φιλιά να ήταν φιλία, που ο τόνος ξέφυγε για μια στιγμή και κύλησε στη λήγουσα".
Η συγγραφέας διαλέγει έναν τρόπο αφήγησης επίσης αντισυμβατικό, με εικόνες, παραβολές και σύμβολα. Το θεάρεστο είναι πως εδώ είδα να εκολλάπτονται και να ξεπετάγονται αργότερα οι σπόροι και τα γεννήματα του Δύο. Και ο καμβάς των Θηριόμορφων. Και αυτό σηματοδοτεί μια συνέπεια και ακεραιότητα που για τη συγκεκριμένη γραφή φυσικά δεν με εκπλήσσει, αλλά είναι χαρά μου να τη διαπιστώνω. Η στόφα της συγγραφέα, το ιδιαίτερό της πώς, τα ζώα ως σύμβολα, τα θέματα, έρως, θάνατος, κακομεταχείριση για ίδια οφέλη, οικογενειακοί δεσμοί και σχέσεις, το δέσιμο με τους προγόνους και η σχέση του παιδιου με τους γονείς, ήταν παρόντα από αυτό το βιβλίο και πέρα ήδη.
"Το μυστικό είναι το σκοινί, όχι το αίμα, το σκοινί, κι ας ξεφτίζει κάποτε σαν κλωστή, κι ας γίνεται άλλοτε θηλιά.
Η γραφή ωρίμασε ουσιαστικά στα κατοπινά βιβλία της, Δυο και Θηριόμορφοι, όμως είναι αξιοθαύμαστο ότι η βασική επιλογή της φωνής της είχε γίνει από τις Χυδαίες Ορχιδέες. Και ήταν συνειδητή, και γι΄αυτό ακέραια και συνεπής ως τώρα.
΄Ενα άλλο χαρακτηριστικό στις ιστορίες εδώ είναι η σύνδεσή τους με άλλα, υπαρκτά, λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα και ποιήματα. Οι ήρωες εδώ διαβάζουν και τα βιβλία καθορίζουν και σ΄ένα βαθμό την πορεία της ζωής τους, μπαίνουν σ΄αυτά και τα κάνουν κομμάτι τους, τα όσα διαβάζουν διαδραματίζουν ρόλο αποφασιστικό στις πράξεις τους, γίνονται οδηγοί.
"Οι σελίδες τους έιχαν γίνει για μένα σαν ένα δεύτερο δέρμα, κάτι που μπορούσε να μπει ανάμεσα σε μένα και τον κόσμο, ένας μαγικός μανδύας που αντί να κάνει εμένα αόρατη έκανε τους άλλους γύρω μου, οπότε και πάλι ασφαλής ήμουν. [...] Υπήρχε μια υπογεια αλλά σαφής δικαιοσύνη που ρύθμιζε το χάρτινο αυτό σύμπαν, σε αντίθεση με το χάος των συναισθημάτων και αναμνήσεων που είχαν στριμωχτεί στο βάθος του μυαλού μου.
Ναι, αυτό είναι, αυτό που νιώθω κι εγώ συχνά, γίνονται οδηγοί. Οδηγοί σ΄ενα αέναο ταξίδι αυτογνωσίας που δεν μπορεί να υπάρχει λάθος, αφού είναι αυθεντικό, εμπνευσμένο και κυρίως έχει μέσα του την απόφαση να βρει την άκρη.
Δεν ξέρω ποιο απ΄όλα να ξεχωρίσω, μου έμειναν όμως αλήθειες με τις οποίες ταυτίστηκα στις γλαφυρά αποδοσμένες ιστορίες της. Αλήθειες που ένιωθα κι εγώ και δεν ήξερα το νόημά τους, αλλά το βρήκα εδώ διατυπωμένο:
"Οι γέφυρες ταιριάζουν πολύ στις γυναίκες [...] Μοιάζουν ακίνητες, μοιάζουν να υπηρετούν τους περαστικούς, μα έχουν τις δικές τους δονήσεις, τους μυστικούς τους νόμους." Το θέμα αυτού του διηγήματος, αποτέλεσε τόσο μεγάλο σκάνδαλο πραγματικό στην Αγγλία αργότερα, κι όμως πόσο νωρίς η συγγραφέας βρίσκει τον καλύτερο τρόπο να μιλήσει γι΄αυτό.
Ακόμα μια σύνδεση βρήκα στο θέμα του Τραύματος, που με απασχολεί όλον τον καιρό, και με χαρά διαπίστωσα πως κι αυτό που είχε γίνει σκηνικό ολόκληρο στους Θηριόμορφους, στάλαζε τα σημάδια του από εδώ ακόμα, με μια τόσο βαθειά και σφιχτή νοηματικά όπως αρμόζει, αναφορά στο Ολοκαύτωμα :
"Είχαν θελήσει να καούν κι οι στάχτες τους να ανακατευτούν και να σκορπιστούν στα χώματα του Ράγκμπυ, αλλά αφότου ήρθε στο φως κάθε λεπτομέρεια για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ποιος μπορεί να κάψει ξανά ένα σώμα; ΄Οχι εγώ. Οι καπνοί που βγήκαν από εκείνες τις καμινάδες μου το απαγόρευσαν. ΄Ομως, ακόμα κι αν μου το επέτρεπαν, πώς θα σκόρπιζα τις στάχτες τους εκεί όπου διαδραματίστηκε η δική μου μικρούλα τραγωδία;"
[Ακόμα και τώρα που το πληκτρολογώ, δακρύζω με δέος μπροστά στην ταπεινότητα που αναδύει η περιγραφή αυτή.]
Η προσωποποίηση ζώων ή ακόμα και φυσικών φαινομένων ως κεντρικού ήρωα και αφηγητή, είναι πραγματικά λογοτεχνική έκπληξη σ΄αυτή τη συλλογή. Και η σουπιά συγγραφέας κινεί τα νήματα έξυπνα και κρατά το ενδιαφέρον για την ταυτότητα του αφηγητή αμείωτο.
Θα σας αφήσω τώρα με συγκίνηση, με την προτροπή να διαβάσετε αυτό το βιβλίο, να βυθιστείτε, να του δώσετε την άπλα που σας προσφέρει.
Κι ίσως να νιώσετε και σεις όπως κι εγώ "ένιωθα με τη σειρά μου ευγνωμοσύνη γι΄αυτή τη γυναίκα που με τα σιωπηλά της δάκρυα με μετέφερε στο κέντρο της ύπαρξης, εκεί όπου όλα είναι υγρά και τα λόγια δεν έχουν ακόμα υπάρξει".
Οι Χυδαίες Ορχιδέες
