Βιβλιοκριτική | Ζοζέ Σαραμάγκου - Περί τυφλότητος | Νινέτα Πλυτά

 

Ξενόγλωσσος Τίτλος: Ensaio sobre a cegueira
Εκδόσεις: Καστανιώτης
Μεταφράστρια: Αθηνά Ψυλλιά
Χρονολογία έκδοσης: 2010
Αριθμός σελίδων: 384

Μια επιδημία λευκής τυφλότητας χτυπάει σταδιακά όλους τους ανθρώπους μιας πόλης. Οι αρχές, στην προσπάθεια τους να περιορίσουν τη διασπορά, κλείνουν τους πρώτους τυφλούς σε ένα εγκαταλελειμμένο φρενοκομείο χωρίς επαφή με τον έξω κόσμο, χωρίς βοήθεια και πολλές φορές χωρίς τρόφιμα. Ο αναγνώστης παρακολουθεί τη ζωή των τυφλών τροφίμων του φρενοκομείου που μοιάζει με μια μικρογραφία κοινωνίας υπό κατάρρευση, την οποία ο Ζοζέ Σαραμάγκου έχει υπολογίσει <<με γραφειοκρατική ακρίβεια>>.

Όταν δεν μπορείς να καλύψεις τις βασικές ανάγκες της τροφής, της καθαριότητας, του ύπνου. Όταν οι αισθήσεις αχρηστεύονται γιατί δε θες να ακούς, να μυρίζεις, να γεύεσαι αυτό που υπάρχει γύρω (να το βλέπεις δεν υπάρχει έτσι κι αλλιώς σαν επιλογή). Όταν κάθε έννοια οργάνωσης και πολιτισμού έχει χαθεί, τότε ποια είναι η διαφορά του ανθρώπου απ' τα ζώα;

Το βιβλίο αυτό μου φάνηκε (δυστυχώς) πιο επίκαιρο από ποτέ: από τη μία η καραντίνα και ο φόβος μετάδοσης αυτής της άγνωστης αρρώστιας που θυμίζει τα τελευταία δύο χρόνια αλλά και οι εικόνες των τελευταίων ημερών από τη Σαγκάη, από την άλλη η εξαθλίωση της ανθρώπινης ύπαρξης που θυμίζει ειδήσεις από την Ουκρανία, με έκαναν να αναρωτηθώ (ίσως με κάποια υπερβολή, ίσως και όχι): τελικά πόσο μακριά βρισκόμαστε από αυτόν τον "επιστημονικής φαντασίας" κόσμο που περιγράφει ο Σαραμάγκου;

 «[...] κατεβήκαμε όλα τα σκαλοπάτια της αναξιοπρέπειας, όλα, μέχρι που φτάσαμε στην εξαχρείωση [...]. Διαβάζοντας το παραπάνω απόσπασμα σκέφτηκα ότι οι άνθρωποι αυτοί έφτασαν στο κατώτατο σκαλί της αξιοπρέπειας γιατί κάπως έπρεπε να ζήσουν. Για εμάς σήμερα ποια είναι η δικαιολογία που ενώ βλέπουμε επιλέγουμε να μη δούμε; Η σκέψη αυτή με τρόμαξε. Θυμήθηκα τον Πρωταγόρα και την σύσταση των πρώτων κοινωνιών: «[...] αναζητούσαν λοιπόν να συγκεντρώνονται και να διασώζονται χτίζοντας πόλεις·κάθε φορά λοιπόν που συγκεντρώνονταν, αδικούσαν ο ένας τον άλλο, επειδή πράγματι δεν κατείχαν την πολιτική τέχνη, με αποτέλεσμα πάλι να διασκορπίζονται και να αφανίζονται ».

Εδώ αντί της πολιτικής τέχνης δεν κατείχαν την όρασή τους, χωρίς την οποία δεν ήταν πια οι ίδιοι. Κι έτσι η κοινωνία που με τόσο κόπο είχαν συστήσει καταστράφηκε «σαν κάστρο από τραπουλόχαρτα ».

Και μέσα σε όλον αυτό τον χαμό, έρχεται το μεγάλο ερώτημα: Σε έναν κόσμο τυφλών, τι θα έκανες αν έβλεπες;

Δε θα κρύψω ότι σε κάποια σημεία βρήκα το βιβλίο πολύ σκληρό, μπήκα στον πειρασμό να το παρατήσω αλλά ήθελα τόσο να μάθω τη συνέχεια που τελικά έφτασα ως το τέλος. Με έκανε όμως να αναλογιστώ για πρώτη φορά το ενδεχόμενο να υπάρχει trigger warning στα βιβλία. Όσο για την ταινία, δε νομίζω ότι θα τη δω. Αρκετές εικόνες έχω ήδη.

«Γίνε ο συγγραφέας του αύριο» - Λογοτεχνικός Διαγωνισμός από τις Εκδόσεις Καστανιώτη

❦ Οι Εκδόσεις Καστανιώτη προκηρύσσουν τον διαγωνισμό «Γίνε σήμερα ο συγγραφέας του αύριο» για παιδιά, εφήβους και νέους, προσφέροντας μια δημιουργική διέξοδο τώρα που #MenoumeSpiti. Οι διαγωνιζόμενοι καλούνται να συγγράψουν κείμενο πεζής μορφής (μικρή ή μεγάλη ιστορία, εκτεταμένο διήγημα, νουβέλα, μυθιστόρημα) στις εξής κατηγορίες:

Κατηγορία 1: Συμμετέχουν παιδιά δημοτικού, που θα γράψουν μια ιστορία για αυτές τις ηλικίες.

Κατηγορία 2: Συμμετέχουν έφηβοι γυμνασίου/λυκείου έως και 16 ετών, που θα γράψουν ιστορία, εκτεταμένο διήγημα, νουβέλα ή μυθιστόρημα για εφήβους.

Κατηγορία 3: Συμμετέχουν νέοι ηλικίας 17 έως και 22 ετών, που θα γράψουν νεανικό μυθιστόρημα.

Στις δύο πρώτες κατηγορίες (παιδιά δημοτικού, έφηβοι γυμνασίου έως και 16 ετών) το έπαθλο θα είναι δέκα βιβλία των Εκδόσεων Καστανιώτη για κάθε νικητή -ή για τους νικητές, αν ισοβαθμήσουν περισσότεροι στην 1η θέση. Στην τρίτη κατηγορία (νέοι 17 έως και 22 ετών), το έπαθλο θα είναι η έκδοση του βιβλίου, εφόσον ο συγγραφέας έχει συμπληρώσει το 18ο έτος. Σε περίπτωση ισοβαθμίας κειμένων, όλα τα κείμενα θα είναι προς έκδοση.

Δεν υπάρχει περιορισμός ως προς τη θεματολογία ή το είδος (αστυνομικό, κοινωνικό, μυστηρίου κτλ.). Ως προς την έκταση, και ειδικά για την 3η κατηγορία (νεανικό μυθιστόρημα), το κείμενο πρέπει να είναι από 20.000 λέξεις και άνω. Στις άλλες δύο κατηγορίες δεν τίθεται περιορισμός. Στον διαγωνισμό ενδιαφέρει η φωνή των παιδιών και των νέων, η αυθεντικότητα και η πειστικότητα στην έκφραση, στη θεματολογία, στην ανάπτυξη του κειμένου.

Ζητούνται κείμενα με υπόθεση, με πλοκή και χαρακτήρες, ανάλογα με την κατηγορία. Δεν ζητούνται κείμενα γραμμένα με σκοπό να αρέσουν σε ενήλικες, αλλά με σκοπό να αρέσουν σε παιδιά, εφήβους και νέους. Ως προθεσμία για όλες τις κατηγορίες ορίζεται η 31η Μαΐου.

Για την 3η κατηγορία κατ’ εξαίρεση, και επειδή πρόκειται για μεγάλη φόρμα, ο διαγωνιζόμενος μπορεί να υποβάλει είτε ολόκληρο έργο είτε ημιτελές, εφόσον ικανοποιούνται αθροιστικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις: α) Να υποβληθούν τα 3 πρώτα κεφάλαια και β) να υποβληθεί μια εκτενής περίληψη.

Από τον διαγωνισμό αποκλείονται συλλογικές συμμετοχές, όπως και κείμενα που δεν έχουν γραφτεί σε πεζό λόγο. Αυτονόητο επίσης είναι ότι δεν κρίνονται ζωγραφιές ή εικονογραφήσεις. Ο διαγωνισμός είναι διαγωνισμός πεζογραφίας.

Οι συμμετοχές υποβάλλονται δακτυλογραφημένες σε κείμενο word ή pdf στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@kastaniotis.com, γράφοντας στο θέμα την ένδειξη «Γίνε σήμερα ο συγγραφέας του αύριο» και την κατηγορία (1,2 ή 3). Εξυπακούεται ότι στην κατηγορία 1 (παιδιά δημοτικού) η υποβολή γίνεται από τους γονείς στην περίπτωση που δεν υπάρχει προσωπική ηλεκτρονική διεύθυνση του παιδιού. Κάθε υποψηφιότητα πρέπει να συνοδεύεται από στοιχεία επικοινωνίας (ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, τηλέφωνο, ηλεκτρονική διεύθυνση), αναφορά ηλικίας του διαγωνιζομένου και αναφορά σχολείου ή σχολής, εφόσον υπάρχει.