Το σώμα γέρνει, βαρύ. Τα βήματα σέρνονται μα δε χάνονται. Μετρούν τα μάνταλα της ζωής και τα ανοίγουν με την Τέχνη.
΄Οταν τον είδα να χορεύει ένα τόσο βαρύ ζεμπέκικο, που στην αιχμή του απέπνεε τόση ελευθερία, μου φάνηκε τόσο κόντρα εικόνα σε σχέση με τους πίνακές του, τα έργα του. Κι ύστερα κατάλαβα ότι ήταν απόλυτα συντονισμένο. Τονικά, ουσιαστικά και στο ρεύμα που ο ίδιος έπλασε.
Γιατί απλά, τα μάνταλα των οριζόντων έσπασε τόσα χρόνια με τη ζωγραφική του. Αυτό ήταν η κατακλείδα, και ο πυρήνας όλων όσων είδα στην επίσκεψή μου στο ατελιέ. Τα μάνταλα ήταν βαριά, και εκείνος επιζητούσε να τα σπάσει. Να τα ακυρώσει. Να ελευθερώσει τον αέρα που πνιγόταν στις ανελεύθερες πρακτικές μιας κοινωνίας. Κι αυτό το κατόρθωσε μέσα απ΄την Τέχνη.
Κατάλαβα γιατί υπήρχε μόνο το μαύρο, τουλάχιστον μέχρι πολύ πρόσφατα. Γιατί το μαύρο περιέχει όλα τα άλλα χρώματα. Κατάλαβα ότι απουσίαζε ο ορίζοντας. Γιατί ο Γεώργιος Ξένος ήθελε η Τέχνη να μην ορίζει τίποτε. Να είναι ελεύθερη να πετάξει. Για τον σεμνό καλλιτέχνη ο δρόμος είναι ένας και το όριο ο ουρανός. Αυτό της πρέπει της ζωγραφικής, της γλυπτικής, της κάθε εικαστικής τέχνης. Να αφήνεται να δράσει ελεύθερη. Να αφήνεται να ερμηνευτεί, να γίνει κτήμα των ματιών του θεατή, όχι αξιολόγηση των "επαϊόντων"
.
Γι΄αυτό οι διερχόμενοι είχαν μόνο περίγραμμα. Γιατί όλο το υπόλοιπο είναι άυλο. ΄Η είναι η ύλη του καθενός, ανάλογα με το πώς το αντιλαμβάνεται ο ίδιος στη διέλευσή του από δω. ΄Η από όπου. Αόριστο, ατελές ίσως, αλλά και ατέλειωτο. Η συνοχή του είναι ο αέρας που περικλείεται στο περίγραμμα. Αυτός ο αέρας που αφήνεται να κυκλοφορήσει ελεύθερα και να μπορεί να δώσει ανάσα, πνοή, στη ζωή, στο έργο, στο σημάδι που θα αφεθεί όταν το φθαρτό σώμα θα εγκαταλείψει την κοσμική μορφή.
Κι ακόμα γιατί, αυτό που μετράει είναι το αποτύπωμά τους στο χώρο. Η κοσμική ταυτόητα, η περσόνα, λίγο ενδιαφέρει. Ενδιαφέρει το στίγμα τους στο γήινο περιβάλλον ή στο υπέρκοσμο και πώς η παρουσία τους σφραγίζει τα πράγματα, τους ανθρώπους, τη ζωή την ίδια.
Το ατελιέ είναι κι αυτό καθαυτό ένα έργο τέχνης. Είναι φτιαγμένο, χτισμένο, με πέτρα παλιά της περιοχής και τούβλο, μαζεμένο με φροντίδα από τους εργάτες. Το φως είναι μελετημένο να το λούζει όλη τη μέρα, πολλές φορές η τόση φωτεινότη καταλήγει να το πονάει.
Στέκομαι στη μαρμάρινη είσοδο που λειτουργεί σαν πρόναος, σαν γκαλερί. Προείκασμα του τι θα ακολουθήσει, μα είναι ήδη πολύ. Η Χριστίνα αναλαμβάνει να με γυρίσει παντού, δεν λέω ξεναγήσει γιατί θα την αδικούσε η λέξη. Μου εξηγεί το κάθε τι, που δίνει τις εικαστικές ερμηνείες γι΄αυτά που βλέπω και μου θυμίζει από πού προέρχονται, πότε περίπου έγιναν, πότε εκτέθηκαν. Διαφυλάττει, το βλέπω τώρα, με πολύ προσωπικό μόχθο και εξαιρετική αφοσίωση, τον χρόνο απερίσπαστο για τον Γεώργιο Ξένο, για να είναι εκείνος ελεύθερος να ασχολείται αποκλειστικά με την Τέχνη. ΄Ολα οι υπόλοιπες πρακτικές διαδικασίες, περνάνε απ΄τα χέρια της, στα διαλείμματα απ΄τη συγγραφή των δικών της ποιημάτων, για τις εκθέσεις και εκδηλώσεις που ο Ξένος μετέχει.
Σκέφτομαι το επώνυμό του, προσπαθώ να καταλάβω τον συμβολισμό, μια και ένιωσα ότι από την πρώτη γνωριμία ακόμα, στη Σαλονίκη κυριολεξία δεν υπάρχει. Τουλάχιστον όχι όσον αφορά όποιον συναντά το έργο του. Και τον ίδιο. Η οικειότητα, σε επίπεδο ενσυναίσθησης, που εκπέμπεται στα μάτια του θεατή, είναι εκπληκτική. Και συμβαίνει, τον τυλίγει, από το πρώτο λεπτό. Συνδέεται με τα έργα ο θεατής με τον πιο απλό, απαράμιλλο τρόπο.
Η ελευθερία των έργων του νομίζω το κάνει πρωτίστως αυτό. ΄Υστερα η φλόγα. Τρίτη η τόλμη. To ατελιέ εκτείνεται σε τρείς ορόφους. Στον τρίτο το σπίτι, γεμάτο θαλπωρή, ζεστασιά, απλότητα, φιλοξενία. Η αύρα όπως παντού, παρούσα.
Και τα σύμβολα. Αέναη συνομιλία της αρχαίας με τη σύγχρονη τέχνη, των αρχετύπων και των σύγχρονων ευρημάτων προκειμένου να δεθούν και να επικοινωνηθούν νοήματα. Τα φίδια, τα χέρια, τα αντικείμενα. ΄Ολα μοχλοί, δίαυλοι επικοινωνίας ιδεών και αρχών που διατρέχουν όλο του το έργο και την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεσή του. Και οι διττές ερμηνείες συνυπάρχουν και αυτόνομες και αλληλένδετες. Δεν υπάρχει περιορισμός, κανόνας κοινωνικός ή κανονικός. Υπάρχει ελευθερία, όχι αναγκαστικότητα. Πολλώ δε μάλλον κανονικότητα.
To αγαπημένο μου, η φλόγα η ίδια, της μαύρης παπαρούνας, η ορμή της σεξουαλικότητας, κατά την ερμηνεία και τα μάτια μου.
΄Ομως πόσο αυτό δένει με το "Μαύρο", ποίημα της Χριστίνας Ντούβρη-Ξένου από τη "Συμφωνία Κολάσεων":
Μαύρο
Κόψε την παπαρούνα
που είναι δίπλα σου
και κοίταξε το μαύρο
ίσως εκεί βρεις τα μάτια μου
γεμάτα παραισθήσεις
μην τα κλείσεις
με τυλίγει το κόκκινο
Επικίνδυνος αέρας ο σημερινός
Αφήνω τελευταία, κατά σειράν "εμφανίσεως" στα ήδη αποσβολωμένα μου μάτια, κι όχι κατά σειρά σπουδαιότητας αυτή την αποκάλυψη. Οι τέχνες και οι εκφάνσεις τους συνυπάρχουν ισότιμα, με εσωτερική δημοκρατία η μια αγκαλιασμένη με την άλλη, όχι καπελωμένη, στο έργο του Γεώργιου Ξένου. Ζωγραφική και μουσική σύνθεση από τον ίδιο.... ΄Αρρηκτα δεμένα στέκουν προς αλληλοσυμπλήρωση.
Και ιδού. Χρώμα. Σε φωτιά. Σε ανάταση. Σε άναρχη διάταξη. ΄Οπως του πρέπει να γιορταστεί.
Ο πίνακας, όχι τυχαία, στέκεται πάνω απ΄το γραφείο του.
Και η άλλη όψη. Η μη κρυφή. Εκείνη που απαντά. Που συνομιλεί με τη ζωγραφική. Που αφήνεται να αποκαλυφθεί. Η μουσική γυμνή απέναντι στη ζωγραφική. Τίποτε να φοβηθεί, τίποτε να προσθέσει.
Το τέλος του κομματιού, η αρχή και το άπαν. Η φιλία. Τα δεσίματα. Οι ευτυχείς συνυπάρξεις. Οι συνάφειες δυνατότερες από συγγένειες. Και η αυθεντικότητα που δεν έχει ανάγκη την ούτως ή άλλως υπαρκτή, ταπεινή αυθεντία.
Θα τα πάρω μαζί μου σπίτι, αγκαλιασμένη, φροντισμένη, αναπαυμένη στην αγκαλιά της Τέχνης όταν γίνεται ζωή, κι αργότερα θα συνοψίσω αυτό που έζησα διαβάζοντας την Κραυγή της Χριστίνας Ντούβρη-Ξένου, τελευταίο αλλά όχι έσχατο ποίημα στη Συμφωνία Κολάσεων, των εκδόσεων του Σάμη Γαβριηλίδη, μια Παρασκευή απ΄αυτές που θα ζήσουμε πια χωρίς τη φυσική του παρουσία να μας χαϊδεύει:
Κραυγή
Υπάρχω και δεν υπάρχω
δεν υπάρχω και υπάρχω
στις επικίνδυνες σιωπές
στις ανάσες του πεύκου
στην καταιγίδα της θάλασσας
στις σχισμές των βράχων
στο χαώδες του ουρανού
στα κελιά της κόλασης
στο μηδέν της φυλακής
στο εφιαλτικό μωβ
στην απόγνωση του κίτρινου
στην κραυγή
Δεν υπάρχω και υπάρχω
υπάρχω και δεν υπάρχω
στα ισορροπημένα σύνολα
στην ευκολία του ωραίου
στην τετράγωνη ευτυχία
στο κατώφλι του παράδεισου
στο προγραμματισμένο βλέμμα
στη χωρίς έκρηξη συνύπαρξη
στις ανώδυνες σκιές
στη χωρίς πορτοκαλί δύση του ήλιου
στον πολλαπλασιασμό
στο αίνιγμα που αδυνατώ να λύσω.
Ο Γιώργος Ξένος, και η Χριστίνα, θα ταξιδέψουν για το έργο του στην Αμερική το Μάιο ώς τις 15 Ιουνίου. Μετά από πρόσκληση του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, θα παρουσιαστούν σε βίντεο όλες οι εκθέσεις του στα αρχαιολογικά μουσεία με θεματική τη "συνύπαρξη της αρχαίας με τη σύγχρονη Τέχνη και το μεταξύ τους διάλογο σε ανάλογες εκδηλώσεις σε τρεις πόλεις: Βοστώνη, Νέα Υόρκη και Ουάσινγκτον.
To προηγούμενο Σαββατοκύριακο ήταν συναρπαστικό. Μέσα στα τόσα που είχε να μου δείξει και να μου πει η αγαπημένη μου Σαλονίκη όμως, αυτό ήταν το πιο αναπάντεχο. Και από καιρό επιθυμητό, περίμενε αυτή την αγιασμένη ώρα.
΄Ενα απόλυτα λαμπερό βροχερό απόγευμα, περπάτησα στην Τσιμισκή ως το πανέμορφο κτίριο που στεγάζει την γκαλερί, στριμωγμένο διαμάντι ανάμεσα σε φωτεινά μαγαζιά και συμβατικές πολυκατοικίες. Να στέκεται εκεί, με την αρ ντεκό είσοδό του, και το ασανσέρ κλωβό που μ΄έκανε να νιώθω τουλάχιστον Λωρήν Μπακώλ. Σε ποια ταινία δεν είχε σημασία. Σημασία είχε ότι η ταινία αυτή γινόταν εκείνο το απόγευμα η ίδια η ζωή.
Και η ζωή μου επεφύλασσε αυτή τη γνωριμία, επιτέλους, με την ευκαιρία της έκθεσης του Γεώργιου Ξένου, με τον ίδιο και με την αύρα του, που τυλίγει όποιον τον γνωρίζει, ίδια όπως και η τέχνη του. Μερικοί άνθρωποι καταφέρνουν σε τέτοιο σημείο να μετουσιώσουν τη ζωή σε τέχνη, να κάνουν την Τέχνη πρακτική ζωής, ώστε τελικά γίνονται οι ίδιοι Τέχνη. Αλλά μήπως δεν ήταν Τέχνη απ΄την ώρα που γεννήθηκαν; Ναι, νομίζω ότι αυτός ο άνθρωπος έτσι είναι. Η ιδέα Γεώργιος Ξένος με ό,τι περικλείει που κανείς παρά ταύτα δεν μπορεί να κλείσει σε λέξεις.
Μπορεί να κοιτάζει τους πίνακες του. Κι ας μην ξέρει πολλά. Κι ας μην είναι εικαστικός. Κι ας μην έχει μελετήσει Ιστορία της Τέχνης. Αυτό είναι ουσία. Να μπορεί ο εικαστικός καλλιτέχνης να μιλάει στην ψυχή του ανθρώπου, όπως μίλησαν σε μένα τα έργα του Γεωργίου Ξένου.
Τα μοτίβα είναι πολύ συγκεκριμένα, αλλά και πολυποίκιλα. Τα φίδια, σύμβολα ευημερίας, γονιμότητας, δημιουργίας και έμπνευσης, τα λουλούδια του Ξένου, που αν τα κοιτάξεις προσεκτικά, μπορείς να διακρίνεις μέσα τους άλλες φόρμες, αλλά σχήματα, η φαντασία σου αφήνεται ελεύθερη στις λιτές γραμμές να επιλέξει το ερέθισμα που της πάει, να ταυτιστεί και να μαγευτεί.
Λουλούδια, μέσα σ΄αυτό εγώ είδα το Waldbuhne, εσείς ίσως δείτε κάτι άλλο
Να μπει μες στο έργο. Ο Γεώργιος Ξένος το καταφέρνει αυτό. Καταφέρνει να κεντρίσει τις βαθύτερες στοιβάδες, σε αρπάζει απαλά και σε ένα βαθύ ταξίδι ενσυναίσθησης σε καθιστά κομμάτι του έργου. Κτήμα του, αλλά όχι ιδιοκτησία. Σε αφήνει, μονάδα αυθύπαρκτη να κυλήσεις, να πλεύσεις εντός του. Να νιώσεις την αλήθειά του στον εσώτερό της πυρήνα.
Στα πιο πολλά έργα, το συναίσθημα σε φτάνει εκρηκτικό σαν ηφαίστειο. ΄Οπως τα χέρια, χέρια προσφύγων, χέρια κατατρεγμένων, ανελεύθερων, διαδηλωτών. Χέρια διαμαρτυρίας, ενωμένα αλλά όχι ενσωματωμένα. Τα πλήθη των χεριών δεν είναι όχλος. Είναι συνολική ιδεολογία, είναι πορεία ζωής.
Από εκθέσεις σαν κι αυτή, είναι σίγουρο ότι κανείς φεύγει πιο πλούσιος. Πιο πλήρης από ποτέ. Δηλαδή γεμάτος. Η φυσιογνωμία του Γεωργίου Ξένου, είναι λιτή όπως τα έργα του. Και η αύρα της αφοπλιστική με τον πιο ήρεμο τρόπο.
μπορείτε να δείτε τον Γεώργιο Ξένο να μιλάει για τη ζωή του και για τον ίδιο, καλύτερα απ΄οτιδήποτε θα μπορούσε να τον περιγράψει. Εκτός ίσως απ΄τη Χριστίνα Ντούβρη-Ξένου, τη σύντροφο της ζωής του, που ξέρει να βρει τις κατάλληλες λέξεις, που είναι διαφωτιστική για το έργο του και για όλους εμάς. Που είναι κι η ίδια καλλιτέχνης και ποιήτρια και μιλάει με πάθος για τα νοήματα και τα νήματα και τις συνάφειες των θεμάτων των έργων.
Τα φίδια, κομμάτι της εικαστικής εγκατάστασης που παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουστικής.
Η ευγνωμοσύνη, εσωτερικά, που νιώθει κανείς εγκαταλείποντας την έκθεση, έχοντας αφήσει ένα κομμάτι του, έχοντας μετουσιωθεί σε κάτι άλλο, πολύχρωμο, πολυδιάστατο, άγνωστο αλλά εν πολλώ αναμενόμενο για μια ζωή, είναι απροσμέτρητη.
Μην παραλείψετε να την επισκεφτείτε. Θα κερδίσετε ένα μερίδιο ζωής.
