Γράφει η Μαρίνα Καρτελιά.
Σαν σήμερα, το 1952, γύρω στις 4 τα ξημερώματα, εκτελέστηκε ο Νίκος Μπελογιάννης, ο άνθρωπος με το Γαρύφαλλο.
To βιβλίο αυτό, με βρήκε με τη βοήθεια ενός άλλου βιβλίου. ΄Εχω συνηθίσει πια, αυτό μου συμβαίνει περίπου δυο χρόνια τώρα. Το εντυπωσιακό είναι ότι το βιβλίο που με οδήγησε στο "Ζωγράφο του Μπελογιάννη" του Νίκου Δαββέτα, που αυτοσυστήνεται ως πολιτικό νουάρ μυθιστόρημα, ήταν ένα άλλο αξιολογότατο - ιστορικό από μια άποψη θα το χαρακτήριζα - μυθιστόρημα, το Τυχερό. Στο οποίο μεγάλο μέρος της ιστορίας εκτυλίσσεται στο χωριό Μπελογιάννης. "Παντού τα πάντα" ξανά.
Είμαι πολύ προσεκτική με τους χαρακτηρισμούς των ειδών, μιας κι έχω μελετήσει ακριβώς τι είναι το κάθε είδος και τι περιμένει, και πρέπει να περιμένει κυρίως, ο αναγνώστης. "Ο Ζωγράφος του Μπελογιάννη" είναι όλα όσα δεν περίμενε.
Και εξηγούμαι : Η σημερινή μέρα είναι μια μέρα μνήμης, αυτή της επετείου της εκτέλεσης του Νίκου Μπελογιάννη. Και ο συγγραφέας Νίκος Δαββέτας ασχολείται στο μυθιστόρημά του με την πιο συμβολική εικόνα, την τελευταία που έχουμε από την προσωπικότητα αυτή, τον ΄Ανθρωπο με το Γαρύφαλλο, το σχετικό σκίτσο του Πικάσο.
Η πλοκή του μυθιστορήματος τοποθετείται στο Παρίσι, στην Αθήνα, και στις Βρυξέλλες λίγο. Ο βασικός καμβάς του στήνεται γύρω απ΄τη δολοφονία του νονού της βασικής ηρωίδας Ντενίς, του Αντωνέν Καμιλλό, ΄Ελληνα συγγραφέα που ζει στο Παρίσι την εποχή που ο Πικάσσο ζωγραφίζει το διάσημο σκίτσο. Το γαϊτανάκι του νουάρ αφηγήματος και της ατμόσφαιρας στέκεται και πλέκεται αρμονικά, στην αναζήτηση ενός εκτιμητή στον οποίο προστρέχει η Ντενίς προκειμένου να βρεθεί η αλήθεια. Είναι ή όχι πλαστό το σκίτσο που είχε στην κατοχή του ο νονός της; Κι αν ναι, ποιος το θέλει και γιατί τον σκότωσε;
Ο συγγραφέας υπηρετεί την κεντημένη αφήγηση, το γρήγορο ρυθμό, το μυστήριο και τους χαρακτήρες, σαν αυτούς που κανείς περιμένει να βρει σ΄ένα αστυνομικό νουάρ μυθιστόρημα. Εκείνο που δεν περιμένει, είναι αυτό που τελικά συμβαίνει. Καταφέρνει να συνδέσει μια κατά τα άλλα πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία με το ιστορικό πλαίσιο και την αποτύπωση της προσωπικότητας του Νίκου Μπελογιάννη. Δεν φτιάχνει μια αγιογραφία. Θα μπορούσε, έχει την επάρκεια, συγγραφική ή δημοσιογραφική ή και τα δυο, να συγγράφει μια ιστορική βιογραφία, ή ένα αμιγώς ιστορικό βιβλίο. Ακόμα κι ένα ιστορικό μυθιστόρημα.
Πολύ σοφά, και πολύ χρήσιμα για μας, δεν το κάνει. Αντ΄αυτού, καταφέρνει να διηγηθεί την ιστορία του Νίκου Μπελογιάννη, ως επαναστάτη και ως ανθρώπου. Με τρόπο υποδόριο, στο arriere plan, θα λέγαμε, ή έστω παράλληλα, καταγράφει το ιστορικό πλαίσιο της εποχής και αφηγείται τη ζωή του, τον αγώνα του, το τέλος του, όχι με την κοφτερή ματιά του ιστορικού, αλλά με την προσωπική ματιά του συγγραφέα.
Μας δίνει έτσι, όλα τα στοιχεία για το βίο του, χωρίς να είναι μια διδακτική απεικόνιση, ή το χειρότερο, μια βαρετή καταγραφή της ζωής του. Σκιαγραφεί πέρα απ΄τον επαναστάτη, τον άνθρωπο Μπελογιάννη, μου θύμισε ως αύρα τον τρόπο που η Διδώ Σωτηρίου μιλούσε γι΄αυτόν. Είναι μια τίμια αφήγηση, όχι χωρίς προσωπικά στοιχεία καλά όμως κρυμμένα, που μας κεντρίζει να προσεγγίσουμε κι εμείς με ουσία την προσωπικότητα αυτή.
Η εικαστική διάσταση του θέματος, ο χώρος της Τέχνης, η προσωπικότητα του Πικάσο και στοιχεία για τη ζωή του δίνονται ακόμα, επιβεβαιώνοντας την εμφανή από την
Εβραία Νύφη επίσης, αγάπη του συγγραφέα για την Τέχνη γενικά και συγκεκριμένα για τα εικαστικά, για τα οποία επίσης ερευνά ενδελεχώς και χρησιμοποιεί το υλικό στα βιβλία του με ξεχωριστή μαεστρία.
Το βιβλίο αυτό με ταξίδεψε, με συγκίνησε, μου έμαθε ακόμα κάτι. Νομίζω η επιτυχία του έγκειται ότι θα μπορούσε τα ίδια να πει κι ένας έφηβος που θα το διαβάσει, ή ένας ενήλικας μόλις γεννημένος στον παρόντα αιώνα. Και να του φανεί προσιτό κάτι τόσο συνταρακτικό. Και να τον αφορά μια ιστορία και μια προσωπικότητα του προηγούμενου αιώνα. Αυτό είναι το κέρδος.
Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει επίμετρο "Τα γεγονότα πριν το μύθο" της Ελένης Πασχαλούδη, όπου δίνονται επιμελημένα όλες οι πληροφορίες. για το ιστορικό πλαίσιο.
Η ιστορική μνήμη είναι κάτι που καλλιεργείται ως αρχή. Επικρατεί ως θέση στη ζωή του ανθρώπου με συγκεκριμένους τρόπους. Διαπλάθει την ταυτότητά του και τον οδηγεί, τον πάει παραπέρα, διευρύνει τη σκέψη του. Σ΄αυτό πιστεύω ότι συμβάλλει απλά και χωρίς τυμπανοκρουσίες αυτό το βιβλίο. Γραμμένο έτσι τίμια και μεστά, τιμάει τη μνήμη ενός σπουδαίου ανθρώπου, και τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης. Γιατί όπως λέει κι ο ίδιος ο
Νίκος Δαββέτας
"οι άνθρωποι μονάχα όταν πεθαίνουν αποκτούν το πραγματικό τους βάρος.
Και το αποκτούν μέσα μας".
Και συμπληρώνει με μια ρήση του Ουγκώ που δεν θα σας την αποκαλύψω. Θα τη βρείτε στο τέλος του βιβλίου. Σας παροτρύνω ειλικρινά να το αγοράσετε σήμερα. ΄Ισως να προβείτε κι εσείς έτσι σε μια πράξη πολιτική . Νουάρ. Πάντως, επαναστατική.
