Μαλβίνα Κάραλη: “Μην κάνετε πράγματα που σας υποβαθμίζουν” | Κατερίνα Καλαμπάκα

H Μαλβίνα Κάραλη -ή αλλιώς η Μαρία-Ελένη Σακκά- , γεννήθηκε στην Χαλκίδα στις 3 Φεβρουαρίου του 1952. Πήρε μία θέση στον καναπέ των πολυδιαβασμένων εγχώριων συγγραφέων επηρεάζοντας ακόμη και σήμερα με την ωμή οπτική της για τα πράγματα, το πάθος της στον έρωτα και τη ζωή, τα έντονα συναισθήματα και την αναζήτηση της για το αληθινό ή το δίκαιο, είτε στη ζωή είτε στην καθημερινότητα, που επηρέαζε εκείνη και τους άλλους. Για το τελευταίο της χαρακτηριστικό ίσως υπήρξε και η μόνη δημοσιογράφος, η οποία δεν έμεινε στην ιστορία σαν “παπαγάλος” ούτε σαν “πιονάκι”. Αρνήθηκε να μπει στο καλούπι της προπαγάνδας, μιλούσε επώνυμα και ήξερε να κολλάει στον τοίχο όποιον την στρίμωχνε με καθαρό κούτελο και με μεγάλη μαγκιά. Ξεφτίλιζε όποιον ξεφτίλιζε τον κόσμο είτε με πολιτικά ψέματα είτε με κοινωνική αδικία. Το όπλο της η (αυτό-)σάτιρα της κι απέναντι στον κόσμο κι απέναντι στον ίδιο της τον εαυτό. Έσφαζε χωρίς να μαχαιρώνει κι όταν έκανε λάθος το παραδεχόταν με το κεφάλι ψηλά και δημοσίως. 

 

Απόφοιτη του Αρσακείου και σπουδάζοντας κυβερνητική στο Παρίσι, εργάστηκε ως δημοσιογράφος/αρθρογράφος σε επώνυμες εφημερίδες και περιοδικά. Κοντά στη δημοσιογραφία ήρθε ο ρόλος της ως παρουσιάστρια σε εκπομπές μεγάλων καναλιών. Το ταλέντο της στο γράψιμο δεν περιορίστηκε στα γραμματειακά είδη, ούτε στο ρεπορτάζ. Σιγά σιγά διείσδυσε στα γραπτά της η φωνής της λογοτεχνικότητας, που κρύβονταν μέσα της. Τιμήθηκε δύο φορές με το Κρατικό βραβείο για σενάρια της σε ταινίες την δεκαετία του '90. Δημοσίευσε από διηγήματα μέχρι βιογραφία και βιβλία μαγειρικής! Έκανε τρεις γάμους και απέκτησε τρία παιδιά. 

Μπορούσε να γράψει πολλά όπως και το έκανε εκείνη την εποχή και μπορεί να απογειώθηκε μέσω του ρόλου της στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά και η περσόνα της στο συγγραφικό χώρο δεν έμεινε απαρατήρητη κι αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι μετά από τόσα χρόνια έχει φανατικό κοινό. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο γιατί είχε πιάσει τον παλμό της ενημέρωσης, αλλά κι επειδή ποτέ δεν χάιδεψε τα αυτιά των θεατών-αναγνωστών της μιλώντας με την γλώσσα που μιλούσαν κι εκείνοι, μ' αυτή ακριβώς που ήθελαν να ακούσουν αυτά που ήξεραν, αλλά και κυρίως αυτά που αγνοούσαν ή αρνούνταν πεισματικά να δουν. 

Δεν είχε αντιληφθεί την τεράστια επιρροή που είχε κι όταν τη ρωτούσαν διάφοροι απαντούσε σε στυλ πως δεν έκανε τίποτα άλλο παρά μόνο να βγάζει από μέσα της ότι νιώθει ή ότι σκέφτεται και πως όταν έκανε τις εκπομπές της δεν υπήρχε κανένα σχέδιο. Όλα βασίζονταν στον αυθορμητισμό και στα θέλω της στιγμής και δεν υπάρχει κάτι πιο αληθινό. Αυτό ακριβώς είναι που την έχει κάνει διαχρονική, η αυθεντικότητα της. Ακόμη, δεν έπαψε να αγωνίζεται για τους ανθρώπους που η κοινωνία είχε βάλει στο περιθώριο χωρίς να υπολογίζει τους σχολιασμούς, οι οποίοι θα ακολουθούσαν. Τα έκανε όλα μέσα από την καρδιά της και δεν υποτιμούσε κανέναν ακόμη κι αυτός ο άνθρωπος της μαγείρευε ή της καθάριζε το σπίτι. Έλεγε συνέχεια στην αλλοδαπή οικιακή της βοηθό "άσε τις δουλειές, έλα να κάνουμε ένα τσιγάρο και να μιλήσουμε γι' αυτά που μας απασχολούν" ή την έβλεπες να δανείζεται φωτιά από έγχρωμους άνδρες και να συζητάει με εκείνους που πουλούσαν κασέτες στους δρόμους και με εκείνες που έβγαζαν το μεροκάματο τους εκεί. 

Δεν κρύφτηκε ποτέ κι άφηνε τον κόσμο να δει αυτό ακριβώς που είναι χωρίς μάσκες, με ατέλειες, με νεύρα, με ερωτικές απογοητεύσεις, με ειρωνείες, με γέλιο, με κλάμα, με γενναιοδωρία και περηφάνια! Μία μορφή αναντικατάστατη κι αντισυμβατική γι΄αυτό και πολλοί την συγκρίνουν με την Κατερίνα Γώγου. Ήταν οι δύο ισχυρότερες γυναικείες μορφές εκείνη την εποχή στο χώρο της γραφής, που μπορεί να προέρχονταν από διαφορετικούς κόσμους φαινομενικά, αλλά την ψυχή και την ευαισθησία τους δεν την βρίσκεις εύκολα σ' έναν άνθρωπο της δημιουργίας. Και οι δύο θέλησαν να πολεμήσουν ότι αρρωσταίνει τους ανθρώπους, δηλαδή την εξουσία, την οποιαδήποτε εξουσία πάνω στη ζωή, που το μόνο που σε κάνει είναι σα σε βάζει σε καλούπια, να ζεις μία ζωή μισή χωρίς να πέφτεις στον βούρκο των παθών σου. Η Μαλβίνα υπήρξε ένα ταλέντο με ψυχάρα θα έλεγε η υπογραφόμενη αυτού του αφιερώματος, διότι όπως είχε πει και η ίδια “Ο ταλαντούχος άνθρωπος, ότι κι αν κάνει, το κάνει εμπνευσμένα”. 

Στις 7 Ιουνίου του 2002 έφυγε από τη ζωή βγαίνοντας ηττημένη από την μάχη της με τον καρκίνο. Ενδεικτικά για όσους θελήσουν να την διαβάσουν: "Αθώος σαν αγαπημένος", "Τα κορίτσια της Σαβάνα", "Πιο πολύ, πιο πολλοί", "Ο έρωτας και άλλες πολεμικές τέχνες", "Η κουζίνα της Μαλβίνας-Μαλβινέζικα" (βιβλία μαγειρικής) και "Γλυκό κορίτσι" (βιογραφία της Αλίκης Βουγιουκλάκη).

• "Δεν υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί, έξυπνοι και χαζοί, όμορφοι και άσχημοι, υπάρχουν μόνο άνθρωποι που αγαπήθηκαν και άνθρωποι που δεν αγαπήθηκαν."
• "Στον έρωτα όταν έχεις σταθερές βάσεις, καλή ανατροφή, σωστές χαρακτηρολογικές δομές την χάνεις την αξιοπρέπειά σου απέναντι στον άλλον… διαφορετικά είσαι βλάκας."
• "Σημασία δεν έχει μόνο ποιον αγαπάς, αλλά με ποιον μπορείς να είσαι ο πραγματικός εαυτός σου. Εγώ έτσι είμαι μαζί σου και ξέρω πως με μένα είσαι ο εαυτός σου και θα είμαι ο υπασπιστής σου σε κάθε πετροπόλεμο."
• Κυβέρνηση που λυσσά να μείνει στην εξουσία σε χώρα πτωχευμένη ή έχει περιθώρια ακόμη να φάει ή φοβάται τη φυλακή."
• "Έχω έμμονες ιδέες. Που για μένα δεν είναι άλλο παρά αβλαβή τσιμπούρια της σκέψης."

Aπόσπασμα | Σαββατογεννημένη | Μαλβίνα Κάραλη

«Για τι θες να μιλήσουμε; Για τσάντες ή για άντρες;Μην απαντάς: Άντρες. Εσένα τι συνειρμό σού κάνει το λήμμα άντρας; Συγκεντρώνομαι. Άντρας είναι ένας, όταν είναι άντρας μου, λέω. Ενδιάμεση κατάσταση δεν υπάρχει.

-Υπάρχουν εν τούτοις κι άλλα, μικρά και ανάξια, δευτερεύοντα χαρακτηριστικά που ορίζουν τον άντρα, με ειρωνεύτηκε (νομίζω) η γυναίκα. -Αυτά δεν με αφορούν, αλλά αν θες…

 Καταρχήν ο άντρας καπνίζει και πίνει. Το έλεγε η γιαγιά μου, ήταν αλάνθαστη η γριά. Ύστερα δεν τον πιάνουν κότσο εκεί που πιάνουν εσένα. Σου λέει: “Άσε, θα πάω εγώ να τους μιλήσω”. Ακόμα και αν είναι ενάμισι μέτρο άντρας, πρέπει να σου δημιουργεί τη βεβαιότητα πως μπορεί και να τους δείρει στην εφορία.

Ο άντρας πρέπει να έχει φεμινιστική αντίληψη του κόσμου, για να συνεχίζεις εσύ να ζεις ξέγνοιαστα. Αυτή είναι, ίσως, η πιο φεμινιστική αρχή. Κάθεσαι στο μπουντουάρ και κάνεις νύχι. Που εκείνη την ώρα τίποτε δεν θέλεις να σε διασπάσει. Ο σωστός άντρας έρχεται με τα χαρτιά από την τράπεζα και σου λέει: “Εδώ υπόγραψε. (Γιατί ξέρει και σωστά ελληνικά, δεν τον πήραμε τυχαία). Εδώ, παιδί μου, σου λέω, πάνω από τη γραμμούλα…” Εκείνη την ώρα -καταλαβαίνεις, δεν καταλαβαίνεις- σαν να σου δίνει ένα υποχθόνιο σήμα, ώστε να αρχίσεις να κάνεις γυναικεία: “Πού να υπογράψω, άντρα; Εδώ; Κάτσε να στεγνώσει πρώτα το νύχι, μην κάνω μουντζαλιά και δεν το παίρνουνε”.

 Τότε ο σωστός άντρας θα πει: "Άσε καλύτερα υπογράφω εγώ". Και θα γίνει πλαστογράφος… Το κάνει για να μη χαλάσεις το πεντικιούρ; Επειδή σε περνάει για τελείως ηλίθια; Επειδή αταβιστικά κάτι τον σπρώχνει; Το συμπέρασμα είναι ένα: αυτή η κατάσταση σε βολεύει, γυναίκα. Άρα ο άντρας είναι ο σωστός.

Βεβαίως για να μη σε ξεγελάω, όλα αυτά τα πρακτικά μπορώ, αν ασκηθώ, να τα κάνω και μόνη μου. Αλλά είναι αυτή η άχαρη διανομή, η διανομή που ονειρεύτηκα; “Πού προχωράς μέσα στο πλήθος, χλομή, γκρίζα γυναίκα, που κανείς δεν σε φροντίζει;” Σαίξπηρ, κουκλάκι μου…

“Πήγαινε πιες νερό, δεν ήπιες όλη μέρα". Και μέσα σε αυτή την ατάκα συνόψισα τα πάντα… Διόλου πια με ενδιέφερε αν θα μου φέρει ποτέ λουλούδια και τσάντα από κροκόδειλο, το ίδιο κάνει. Μόνο εκείνο το “δεν ήπιες νερό όλη μέρα”. Ήρθε και ακούμπησε πάνω στην άλλη του κουβέντα: “Σήμερα πρέπει να σε βγάλω στον ήλιο” -καταλήγω: Αυτά είναι τα μόνα αληθινά δώρα και άντρας είναι αυτός που δεν σ’ αφήνει να ξεραθείς. -Να μαραθείς, είπα. -Να ξεραθείς -είπε αυτή- και έχει διαφορά. Που ένα ποτήρι με νερό φτάνει για να την κάνει.

Αντρας είναι αυτός που σου διασφαλίζει μία τέτοια γυναικεία προστατευμένη ζωή, ώστε αν χρειαστεί, να την αφηγηθείς στη μάνα σου, να μην ντραπείς, να μη σε λυπηθεί, να μην ανησυχήσει.

Ιδίως να μην μπει στη λογική να σου φέρει αυτή εκείνο το ποτήρι το νερό που λέγαμε…»

Απόσπασμα | Σαββατογεννημένη| Μαλβίνα Κάραλη

Σάββατο πρωί με Καρλ Φίλιπ Εμανουέλ Μπαχ στο Β&Ο. Οι Ισραηλίτες στην έρημο. Μουσική εργασίας, λέει. Γράφω και ονειρεύομαι μια όαση. Στο Τελ Αράντ. Στο Ατβάντ με τους κέδρους. Αίθουσα της Λαξευτής Λίθου το δωμάτιο. Τρυφερός ήλιος ρίχνει τη σκόνη του στο κομοδίνο. Πάνω στην παιδική φωτογραφία. Την πεισμωμένη. Φτιάχνω καφέ. Μιλάω λίγο στο σκυλί. Κάθε μέρα παιχνίδι, γάβγισμα, χάδι. Κάθε μέρα και από μια καινούργια ιστορία στο σκυλί που το φωνάζω Κέικ. Δώρο το σκυλί και το αγαπώ.
Κέικ του λέω στάσου στην είσοδο του κόσμου . Άσε μόνο όσους αγαπάμε να περάσουν το κατώφλι μας.

Ούτε και σήμερα ξύπνησα έξυπνη. Ευτυχώς. Και μήπως κοιμήθηκα έξυπνη;

Έρχεσαι βράδυ να με πάρεις. Σταματάς μια γωνία παραπάνω. Για να στρίψεις εύκολα. Τελευταία προβολή, έτσι και μπλέξουμε στην Πλάκα θα χάσουμε την έναρξη. Μου αναβοσβήνεις τα φώτα. Βγαίνεις και μου κάνεις νεύμα, «έλα». Στέκω και σου κάνω νεύμα. «Εγώ; Σε μένα το λες;». Ξανανάβεις τα φώτα, φωνάζεις. «Έλα». Σου ξανακάνω νεύμα. «Εγώ; Σε μένα το λες;». «Όχι στο Τίμιο Ξύλο. Τίμιο Ξύλο, έλα να σε πάω σινεμά».

Μη με φοβάσαι όταν είμαι βλάκας. Είναι που νιώθω προστατευμένη. Ήσυχη, ασφαλής. Αν ισχύει η παρατήρησή μου, έξυπνος γίνεσαι όταν είσαι θυμωμένος. Μπορεί για όσα έπαθες εξαιτίας της βλακείας σου. Όταν είσαι προδομένος. Απαρηγόρητος. Τότε βλέπεις φως. Επιτέλους, έξυπνος ξανά.

Όταν η ψυχική εξάντληση σε εκμηδενίζει τόσο ώστε να μπορείς να σκέφτεσαι με το καλύτερο μυαλό σου. Αυτό που αρνείται τις αυταπάτες. Άρνηση της αυταπάτης, λένε οι έξυπνοι, σημαίνει ευφυΐα. Πλήρης άρση της αυταπάτης, γράφει ο Ντιούραντ, είναι ο κυνισμός. Άρα ο κυνισμός είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της ευφυΐας.Για μένα πάλι ο κυνικός είναι ένας κακοπαθημένος. Που τίποτα δεν του επέτρεψε να ξεχάσει. Κανείς δεν τον χάιδεψε, δεν τον βοήθησε ώστε να αναλάβει. Ούτε και σήμερα ξύπνησα κυνική. (Σε ευχαριστώ. Δικό σου όλο, φίλε. Σταθερή μου, κατατεθειμένη αξία μου. Πρώτη σημασία μου. Τίποτα δεν φτάνει για να στο ξεπληρώσω.)

Σάββατο με Μπαχ-Τζούνιορ και σκύλο.. Έξυπνη φίλη έρχεται και μου ανακοινώνει πως χωρίζει. Βρήκε την πρώτη αντένδειξη. «Δεν θα με πιάσει εμένα κορόιδο», λέει. «Μέχρι στιγμής τηρώ τους κανόνες και τις αρχές μου. Γι' αυτό δεν έχω χάσει από άντρα. Γιατί στην πρώτη αντένδειξη φεύγω».

Απαλή φίλη λεπτεπίλεπτη και ήδη δυσκολεύεται. Ήδη ψάχνει με αγωνία τον επόμενο. Αυτού του είδους η επιβιωτική ευφυΐα, σκέφτομαι. Είναι για τη γυναίκα ό,τι το αγκάθι για τον σκαντζόχοιρο. Δεν έχω από πού να την πιάσω. Μεταξωτή γυναίκα, γεμάτη αγκάθια. Τα έχει χάσει όλα, νομίζω, γιατί τρέμει μην τυχόν και χάσει. Πολλές φορές απορριμμένη, υποψιάζομαι.

Αυτή είναι η μοίρα όσων δεν χάνουν . Η λυπημένη φάρσα. Του να παρατάνε πρώτοι αυτούς που πρώτοι τους απέρριψαν. Λίγα πράγματα χωρίζουν το φρικαλέο από το κωμικό. Την ξέρω τη μάρκα. Άνθρωποι που φεύγουν όχι για την αντένδειξη. Όχι επειδή το θέλουν. Αλλά επειδή οσμίζονται την απόρριψη που έρχεται. Το επιβιωτικό «ποιος αφήνει ποιον» πάνω από το «ποιος θέλει ποιον και πώς τον διεκδικεί».

Ξύπνιοι και επουσιώδεις. Φίλοι και τους αγαπάμε. Στα ερωτικά τους, ράτσα δεύτερη, χαμηλή.

Σάββατο πρωί. Ερωτευμένοι λένε, και όμως.. Ξυπνάνε έξυπνοι. Επιτίθενται για να αποτρέψουν επιθέσεις. Τρομοκρατούν για να μη γίνει διάφανος ο φόβος τους. Χωρίζουν για να μην τους χωρίσουν. Διαλύονται για να μην τους πιάσουν κορόιδο.

Ακυρη εξυπνάδα. Το νιώθεις ότι οι διαλυμένοι μέντορες δίνουν χρηστικές οδηγίες. Για να πάθεις τα ίδια με αυτούς. «Να μην ξέρει την αδυναμία που του έχεις, θα την εκμεταλλευτεί». Ή «μη δίνεις τίποτα από τον εαυτό σου. Τότε σε εκτιμούν οι άντρες». Ή «να μη σε βρίσκει πάντα στο τηλέφωνο. Γιατί σε θεωρεί δεδομένη». Και τη χαρά του να τιμήσεις, να φωταγωγήσεις, να προσφέρεις, να τον ακούσεις, πού την πας; Η οξυδέρκειά τους. Σιδερένια μπάλα σε κομψά σφυρά -και πάνε σέρνοντας.

Φαίνεται κέικ λέω , πως η αγάπη δνε είναι αρκετή για όσους δεν αγαπάνε αρκετά, θέλει στρατηγική. Πρέπει να μετατραπεί σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα: Ποιος θα τρομάξει περισσότερο τον άλλον: το αγαπημένο ερωτικό άθλημα. Ποιος θα ντρεσάρει γρηγορότερα τον άλλο. Ποιος θα αποδειχθεί πιο έξυπνος. (Δηλαδή πιο φοβισμένος). Ποιος θα επιβληθεί. Να επιβληθεί η γυναίκα; Τι να τον κάνει όμως έναν άντρα που του επιβάλλεται;
Να επιβληθεί ο άντρας; Ποιος άντρας που τιμά το φύλο του έχει πρόβλημα με την επιβολή; Μόνο αυτός που δεν μπορεί να προστατέψει. Σώσον ημάς από τέτοιες αγάπες.

Δεν θέλω να πάρω ποτέ μέρος πια,, σε τέτοια εκπαιδευτικά προγράμματα. Μεγάλωσα, αποφάσισα. Δεν συμπλέω. Ένοχη ανομοιότητας, όπως πάντα μου άρεσε να είμαι. Ανεπίδεκτη στρατηγικών. Αλλά δεν το κάνω επίτηδες. Αλήθεια. Νομίζω ότι γεννήθηκα με το προνόμιο. Του να μπορώ να διορθώσω τα πράγματα κάθε φορά που τα μολύνω με τρέχουσα ψιλικατζίδικη ευφυΐα.

Εδώ και πολύ μικρό διάστημα έχω βεβαιωθεί. Το εκπαιδευτικό σύστημα της αγάπης δεν με αφορά. Χρειάζεται μεταρρύθμιση. Δεν καταλαβαίνω τη διδακτέα ύλη. Δεν με ελκύει η ξεδιαντροπιά της εξίσωσης: «Στον έρωτα η καλύτερη του ενός είναι η χειρότερη του άλλου». Εγώ αυτή την τάξη ποτέ δεν πρόκειται να την περάσω. Γι' αυτό σκασιαρχείο καλύτερα. Το σκυλί και βόλτα.

Εμένα κάνε με κύκλο ομόκεντρο, να νιώθω τη συγγένεια. Και τότε η καλύτερή σου είναι η καλύτερή μου. Αλλά ομόκεντρο. Αλλιώς ζηλεύω. Και όταν ζηλεύω, γίνομαι έξυπνη. Και όταν γίνομαι έξυπνη, τα καταστρέφω όλα. Χάριν του κίβδηλου ενστίκτου που αφορά τους χαμηλούς. Και που το λένε αυτοσυντήρηση. Και που δεν με αφορά.

Κύκλο ομόκεντρος η πρώτη μου αρχή και η τελευταία. Άλλες δεν έχω. Κύκλοι, ομόκεντρος. Κάτι παρόμοιο -ίσως κάποτε να υπήρξε κάτι παρόμοιο. Πιθανόν στην προϊστορική περίοδο της αγάπης των ανθρώπων. Πρέπει να υπήρξε μια ανάλογη, αρχέγονη κατάσταση απειρίας. Μιά κατάσταση που προηγείται της θέλησης για ερωτική δύναμη.

 Μια κατάσταση πριν την πρώτη ερώτηση. Πριν από το πρώτο σκέρτσο. Από τον πρώτο συλλογισμό. Αγάπη δίχως σκέψη, ας την πούμε. Απειρία, όχι βλακεία, ας την πούμε. Άχρηστη πείρα το Μετά. Λίγο να σκεφτείς επάνω στο συναίσθημα και αμέσως το Εγώ. Αμέσως η πιο γελοία εκδοχή της θέλησης για δύναμη.

Ελα τώρα κέικ γάβγισε να σε ακούσει στο τηλέφωνο. Πες του πως χάρη σε αυτόν ο Θεός ανοίγει μαζί μας νέο γύρο. Δοκιμάζει την αντοχή μας στο Καλό. Μην το λέμε δυνατά και μας ματιάσουν, αλλά αντέχουμε. Ονειρευόμαστε. Μπράβο, καλό σκυλί. Ακόμα ένα γάβγισμα. Κάνε του αγάπες. Πες πως όλα πια εδώ, χάρη σε αυτόν, ισορροπία και τάξη.

Απόσπασμα από το βιβλίο Σαββατογεννημένη, Τα τελευταία κείμενα της Μαλβίνας Κάραλη 2000-2001, εκδόσεις Τσαγκαρουσιάνος.