«O Δημήτρης Σαρασίτης στο Εικαστικό Ημερολόγιο της Νικολένας Καλαϊτζάκη»

Επιμέλεια Συνέντευξης: Νικολένα Καλαϊτζάκη

 

 

Η ενασχόληση σας με την ζωγραφική σας γεμίζει στο 100%; Σας καθιστά "ευτυχισμένο";

Δεν θα μπορούσε να με ικανοποιεί η ζωγραφική στο 100%. Κι όσο για την ευτυχία, ας πούμε ότι τη νιώθω στιγμιαία, όταν καταλάβω ότι "εμβαθύνω" λίγο περισσότερο σε αυτό που κάνω.

Πέραν της ζωγραφικής, ποια άλλα "πράγματα", σας χαρίζουν αυτό το πολύτιμο αίσθημα της "πληρότητας";

Η ανάγνωση, λίγη μουσική, μερικά φτηνά πούρα, και η επαφή μου με ορισμένους ανθρώπους, συνθέτουν την καθημερινότητα μου. Το αίσθημα "πληρότητας", το έχω κυρίως, όταν γυρίζω μόνος μου τα βουνά της Ελλάδας με τη μηχανή μου, παρέα με τα βιβλία μου.

Ποια είναι η βασική θεματολογική κατεύθυνση των έργων σας;Τι θέλετε να εκφράσετε μέσα από τα έργα σας και πόση αξία δίνετε στην τεχνική τους απόδοση;

Αυτή την περίοδο μ' ενδιαφέρει η προσέγγιση της ανθρώπινης φιγούρας.

Η κάθε είδους τεχνική είναι απαραίτητη στον βαθμό που εξυπηρετεί τους σκοπούς του καλλιτέχνη. Από μόνη της, έχει περιορισμένη σημασία. Εκείνο που θέλω να εκφράσω είναι αυτό που συμβαίνει όταν υπερβώ το πρόβλημα της φόρμας. Είναι μάλλον ένα είδος συναισθηματικής ταύτισης με το παρατηρούμενο πρόσωπο σε συνδυασμό με το βύθισμα στον εαυτό μου. Και για να χρησιμοποιήσω μια φράση του Vasili Kandinsky: «σκοπός μου είναι να ρίξω λίγο φως στην καρδιά του θεατή».

Θα επιθυμούσατε να μας δώσετε έναν ορισμό για την Τέχνη;

«Ναι. Τέχνη είναι ο μετασχηματισμός του πνεύματος σε ύλη, και της ύλης σε πνεύμα». Και κατά τον Georges Braque: «ότι αξίζει στην Τέχνη, είναι αυτό που δεν εξηγείται».

Υπάρχει αλήθεια "καλή" και "κακή" ζωγραφική; Και αντίστοιχα "καλός" και "κακός" ζωγράφος; Η αξιολόγηση της Τέχνης και των εκπροσώπων της και η ταξινόμηση της σε "ποιοτικούς" και "μη" είναι τελικά "αντικειμενική" ή "υποκειμενική" υπόθεση που αφορά περισσότερο τα άτομα που εμπλέκονται με αυτήν (καλλιτέχνες, γκαλερίστες, επιμελητές) παρά το φιλότεχνο κοινό;

Υπάρχουν ζωγράφοι που έχουν επάρκεια των μέσων που χρησιμοποιούν, σε σχέση με αυτό που θέλουν να φτιάξουν. Υπό αυτήν την έννοια, είναι καλοί ζωγράφοι. Υπάρχουν ζωγράφοι, εδώ και πολλά χρόνια, που σκοπίμως καταργούν, καθιερωμένες αξίες, προκειμένου να εκφραστούν, και είναι κι αυτοί καλοί ζωγράφοι. Εν τέλει αυτό που ενδιαφέρει είναι αυτό που περνάει στον θεατή ως ενέργεια. Ο διαχωρισμός ζωγράφου και καλλιτέχνη είναι συχνά δυσδιάκριτος. Θα τολμούσα να πω ότι ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί την ζωγραφική ως φορέα "βαθύτερων" καταστάσεων. Οι όποιες ταξινομήσεις είναι εν μέρει "αντικειμενικές" και εν μέρει "υποκειμενικές". Το φιλότεχνο κοινό επηρεάζεται απ' αυτά που ακούει. Κατά τον Francis Bacon, χρειάζονται πενήντα έως εκατό χρόνια, μετά τον θάνατο του καλλιτέχνη, για να αποφανθούμε γι' αυτόν.

Υπάρχουν "κλίκες" που "ανεβάζουν" ή "κατεβάζουν" καλλιτέχνες; Κατά πόσο οι κατάλληλες δημόσιες σχέσεις βοηθούν έναν καλλιτέχνη να ανελιχθεί ή μη;

Θα απαντήσω καταφατικά στην παραπάνω ερώτηση. Κατά περιόδους εμφανίζονται διάφορες μόδες, που έχουν διάρκεια, για κάποιο διάστημα. Μόνο ο χρόνος είναι εκείνος που δοκιμάζει τις αντοχές του έργου. Όσο για τις δημόσιες σχέσεις, μπορούν να βοηθήσουν στην ανέλιξη ενός καλλιτέχνη. Όμως ό,τι και να κάνει κανείς, έχει και το ανάλογο τίμημα. Υπάρχει το ενδεχόμενο, "μες την πολλήν συνάφεια του κόσμου", να χαθεί ένα κομμάτι του εαυτού του, που πιθανόν, να μην ξαναβρεθεί ποτέ. Για να κλείσω το θέμα θα παραθέσω ένα απόσπασμα από το "Σμιλεύοντας τον χρόνο" του Αντρέι Ταρκόφσκι: «Πράγματι είναι τόσο εύκολο να γυρίσεις μια σκηνή μόνο για εφέ, για τον έπαινο των άλλων. Ωστόσο αρκεί να κάνεις μόνο ένα βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση, και είσαι ολότελα χαμένος».

Στις μέρες μας, πολλοί καλλιτέχνες, και ιδίως νεότεροι, δυσαρεστούνται επειδή τα έργα τους δεν πωλούνται, από μεριάς των γκαλεριστών, και σταματούν εξαιτίας αυτού, να είναι παραγωγικοί και να λαμβάνουν μέρος σε εκθέσεις. Από την άλλη, οι περισσότεροι συλλέκτες τείνουν να αγοράζουν κατά κανόνα έργα καταξιωμένων καλλιτεχνών. Πώς το βλέπετε αυτό; Θα έπρεπε να αλλάξουν κάποια πράγματα ριζικά;

Διανύουμε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής και πολιτισμικής κρίσης. Σε τέτοιες περιόδους, έχει παρατηρηθεί μια τάση προς αυτό που συνηθίσαμε να αποκαλούμε "σταθερές αξίες". Όλες σχεδόν οι αξίες, εκτός από εκείνες που ανταποκρίνονται στις βασικές ανάγκες του ανθρώπινου είδους είναι κατασκευάσματα. Λαμβάνοντας τα παραπάνω υπ' όψιν μας, μπορούμε να καταλάβουμε γιατί οι συλλέκτες, στρέφονται προς επιλογές με "εγγυημένη απόδοση". Όταν ένα έργο προτείνεται προς πώληση, γίνεται  "προϊόν" με την αγοραία έννοια. Παρ' όλα αυτά ένας νέος καλλιτέχνης, εάν μπορεί κανείς να διαβλέψει την θετική εξέλιξη του, θα είναι πάντα μια ευκαιρία. Όσο η κατάσταση παραμένει ίδια, οι επιλογές της αγοράς δεν πρόκειται ν' αλλάξουν. Η μοναδική διέξοδος σε αυτήν την περίπτωση είναι το άνοιγμα προς αγορές του εξωτερικού. Το θέμα με τις εκθέσεις είναι διαφορετικό. Όταν εκτίθεται ένα έργο, ο δημιουργός έχει την δυνατότητα να δει την λειτουργία του στον χώρο, και να βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα για την πρόοδο του. Εάν πουληθεί έχει έναν επιπλέον λόγο για να συνεχίσει να παράγει.

Εκτός από καταξιωμένος εικαστικός με ενεργή πορεία είστε, εδώ και χρόνια, και καθηγητής σχεδίου στο εργαστήριο που διατηρείτε και προετοιμάζετε τους μαθητές σας για την εισαγωγή στις σχολές Καλών Τεχνών της χώρας. Ποια είναι τα μυστικά της επιτυχίας όσων έχουν καταφέρει να περάσουν;

Οι μαθητές σε διαφορετικά ποσοστά αντιδρούν είτε με το συναίσθημα, είτε με την λογική. Ανάλογα την περίπτωση, ενισχύω την μια ή την άλλη τάση (δηλαδή το συναίσθημα με ποσοστά λογικής ή το αντίθετο). Το φυσικό αποτέλεσμα, συνδυαζόμενο με στοιχεία όπως οι αναλογίες και η σύνθεση, συμβάλλουν στην επιτυχία.

Θεωρείτε πως το διαδίκτυο και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης συμβάλλουν βοηθητικά στην ανάδειξη του έργου των σύγχρονων καλλιτεχνών;

Σε κάθε περίπτωση συμβάλλουν. Πληροφορίες που παλαιότερα ήθελαν χρόνο και ψάξιμο σε βιβλιοθήκες, τώρα τάχιστα μεταδίδονται, σε όλον σχεδόν τον κόσμο. Δεν μπορούν όμως να υποκαταστήσουν την απευθείας επαφή.

Θα επιθυμούσατε να παραθέσετε Έλληνες και ξένους εικαστικούς καλλιτέχνες, σύγχρονους αλλά και διαχρονικούς, που θαυμάζετε για το έργο τους;

Θα μπορούσα να περιγράψω την εμπειρία που είχα από μερικούς καλλιτέχνες. Δεν έχω επισκεφτεί αρκετά μουσεία, και όταν πήγα στο Παρίσι το 1996, το George Pompidou ήταν κλειστό. Μου έκανε τρομερή αίσθηση πόσο ανάλαφρα ήταν τα έργα του Pierre Bonnard. Ο Picasso μου αρέσει περισσότερο όταν δω λίγα έργα του. Μου είχε προκαλέσει έντονη εντύπωση ένα έργο του Georges Braque που είχα δει στην Άνδρο. Δύο έργα του Paul Klee, τα οποία μου άρεσαν πολύ, λόγω της μουσικότητας τους. Η ένταση που απέπνεε το έργο του Ροντέν. Η ζωγραφική του Rene Magritte. Στην αίθουσα Νίκος Κεσσανλής, όταν ανέβηκα στο βάθρο που ήταν εκτεθειμένο ένα πιάνο του Joseph Beus, ένιωσα ένα είδος "δόνησης". Αυτό μου ήταν αρκετό. Περνώντας μια μέρα έξω απ' την πινακοθήκη, μπήκα να δω μια αναδρομική του Αλέξη Ακριθάκη, για τον οποίο άκουγα πολλά, αλλά απ' τις φωτογραφίες δεν τον καταλάβαινα. Μπαίνοντας ένιωσα μεγάλη χαρά. Πρόσφατα, ανακάλυψα στο διαδίκτυο  τα λουλούδια του Emil Nolde...Όταν πήγα να δω την Τζοκόντα, είχα σκοπό να την απομυθοποιήσω. Κι όμως όλα τα έργα γύρω απ' αυτήν ήταν ζωγραφική. Η Τζοκόντα έχει υπερβεί την ζωγραφική. Είναι κάτι άλλο. Πήγα κατ' επανάληψη στην Αφροδίτη της Μήλου, η οποία αν και θεά του Έρωτα, της ομορφιάς και της σεξουαλικότητας, παρουσιάζεται ως μία ρωμαλέα γυναίκα, χωρίς ίχνος τρυφηλότητας ή ηδυπάθειας. Μου είχε κάνει εντύπωση στο μουσείο του Βερολίνου, ο τρόπος με τον οποίο είχε ανατρέψει τον χώρο σε ένα έργο του ο Velasquez. Όπως και το πιο ελεύθερο έργο που έχω δει του Paul Rubens, στο ίδιο μουσείο. Στα έργα του Vermeer που είδα στο Βερολίνο σε εκείνα στα οποία είχε μία φιγούρα  διατηρούσε σε μεγαλύτερο βαθμό τη συνοχή της σύνθεσης. Η λιτή αυστηρότητα του έργου του παραπέμπει όντως στην αρχαία Ελλάδα, όπως είχε πει ο Γιάννης Τσαρούχης. Από την επίσκεψη μου στο  Reina Sofia, στη Μαδρίτη, θυμάμαι τα έργα του Fontana. Από τους Έλληνες μου αρέσει ο Μιχάλης Οικονόμου, απ' τον Διαμαντή Διαμαντόπουλο όχι τα τελευταία, κι απ' τον Τσαρούχη τα πρώιμα. Επίσης η ευαισθησία του Παναγιώτη Φειδάκη. Και άλλους πολλούς, που μάλλον θα μακρηγορούσα εάν συνέχιζα. Υπάρχουν πολλοί σύγχρονοι Έλληνες δημιουργοί, σε όλους τους τομείς, στους οποίους θα προτιμούσα να μην αναφερθώ προκειμένου να μην αδικήσω κάποιους.

Επίσης με γλυκαίνει η αθωότητα της παιδικής ζωγραφικής...

***

Ο Δημήτρης Σαρασίτης σπούδασε αρχικά σχέδιο με τους Γ. Μπουρναζάκη και Ν. Στέφο και στην συνέχεια ζωγραφική και αγιογραφία στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας (1990-1996) με δασκάλους τους: Π.Τέτση, Ρ. Παπασπύρου και Δ. Μυταρά. Έχει πραγματοποιήσει τρεις ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές (ενδεικτικά: γκαλερί Αδάμ, 1999 / γκαλερί Έκφραση, 2008 / γκαλερί Σκουφά, 2016). Έργα του βρίσκονται στην Πινακοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, στην Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος, στο Μουσείο Φρυσίρα, στη Συλλογή Azias και Anthony Hatziioannou, στο Μουσείο Βορρέ καθώς και σε διάφορες ελληνικές και ξένες συλλογές.

 

*

*Η Νικολένα Καλαϊτζάκη είναι Ιστορικός της Τέχνης, Επιμελήτρια Εκθέσεων,

ΜΑ Δημοσιογράφος και μέλος της AICA Ελλάδος

https://nikolenakalaitzaki.wordpress.com