Ξενόγλωσσος Τίτλος: La litterature en péril
Εκδόσεις: Πόλις
Μεταφράστρια: Χρύσα Βαγενά
Χρονολογία έκδοσης: 2013
Αριθμός σελίδων: 120
Το συγκεκριμένο βιβλίο το διάβασα σε μία μέρα τόσο λόγω έκτασης (120 σελίδες) όσο και λόγω ενδιαφέροντος. O Τodorov μιλώντας απλά και κατανοητά, χωρίς ακαδημαϊκές εξάρσεις και ορολογίες, εξηγεί πώς φτάσαμε στη σημερινή κατάσταση της σχολικής λογοτεχνίας (και ό,τι αυτή συνεπάγεται) προκειμένου να προτείνει μία λύση προς βελτίωσή της. Υποστηρίζει ότι η λύση βρίσκεται στην αλλαγή της αντίληψης για τη λογοτεχνία, <<η γνώση της οποίας δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μια από τις βασιλικές οδούς που οδηγούν στην ολοκλήρωση του καθενός>>, καθώς η έμφαση που δίνει το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα στην δομική κυρίως επεξεργασία του λογοτεχνικού κειμένου δεν αφήνει τους μαθητές να συνειδητοποιήσουν ότι η λογοτεχνία είναι ένας λόγος για τον κόσμο μέσα απ' τον οποίο θα γνωρίσουν τον εαυτό τους αλλά και τους γύρω τους.
Έτσι, κάνει μία διάκριση μεταξύ του τι πρέπει να γνωρίζουν οι μαθητές και τι οι καθηγητές τους: <<Στην ανώτατη εκπαίδευση είναι νόμιμο να διδάσκονται (επίσης) οι προσεγγίσεις, οι αντιλήψεις που εφαρμόστηκαν στα έργα, οι τεχνικές. Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση, που δεν απευθύνεται στου ειδικούς της λογοτεχνίας αλλά σε όλους, δεν μπορεί να έχει το ίδιο αντικειμενο: είναι η ίδια η λογοτεχνία που προορίζεται για όλους, όχι οι λογοτεχνικές σπουδές>>.Η συνολική πρόταση του Todorov για μία διαφορετική προσέγγιση της λογοτεχνίας γίνεται σε πνεύμα πλήρους επίγνωσης της δύσκολης θέσης στην οποία βρίσκονται οι εκπαιδευτικοί της δευτεροβάθμιας, οι οποίοι έχουν το βαρύ καθήκον να εσωτερικεύσουν όσα έμαθαν στο πανεπιστήμιο αλλά να τα επαναφέρουν στην κατάσταση ενός αοράτου εργαλείου την ώρα της διδασκαλίας.
Ένα από τα πιο αγαπημένα μου σημεία ήταν εκείνο στο οποίο αναφέρεται στη διάκριση μεταξύ λογοτεχνίας της μάζας και λογοτεχνίας της ελίτ, ένα θέμα που απασχολεί πολλούς βιβλιόφιλους σήμερα, μεταξύ αυτών κι εμένα (βλ. στο τέλος της σελίδας). Η διάκριση αυτή ξεκίνησε στις αρχές του 20ου αιώνα όταν και <<δημιουργείται μια άβυσσος μεταξύ της [...] λαϊκής παραγωγής που βρίσκεται σε άμεση επαφή με την καθημερινή ζωή των αναγνωστών της, και της λογοτεχνίας της ελιτ, που διαβάζεται από επαγγελματίες -κριτικούς, καθηγητές, συγγραφείς- που δεν ενδιαφέρονται παρά μόνο για τα τεχνικά επιτεύγματα των δημιουργών τους. Από τη μια πλευρά η εμπορική επιτυχία, από την άλλη η καθαρά καλλιτεχνική ποιότητα.>> Ως προς αυτό το ζήτημα, ο Todorov καταλήγει ότι <<"η λογοτεχνία δολοφονείται" [...] όχι όταν στο σχολείο διδάσκονται "μη λογοτεχνικά κείμενα", αλλά όταν περιγράφουμε τα έργα ως απλές απεικονίσεις μιας φορμαλιστικής ιδέας για τη λογοτεχνία>>.
Συμπερασματικά, ο Todorov υποστηρίζει ότι ο τρόπος για να διασωθεί <<η λογοτεχνία που βρίσκεται σε κίνδυνο>> είναι να την αγαπήσουν οι μαθητές. Κι αυτό δε θα γίνει μέσα από μία εξαντλητική ανάλυση των εσωτερικών στοιχείων των κειμένων αλλά μέσα από την γνωριμία με τους κόσμους των κειμένων, τις ιδέες τους, τους ήρωες τους, τα οποία θα εμπλουτίσουν τις εμπειρίες των μαθητών, συμβάλλοντας στην καλύτερη κατανόηση των ανθρώπων αλλά και του ίδιου τους του εαυτού. Όλα αυτά, βέβαια, με την υποστήριξη των διάφορων θεωριών και μεθόδων επεξεργασίας των κειμένων, τα οποία όμως θα λειτουργούν ως υποστηρικτικά εργαλεία κι όχι ως αυτοσκοπός.
Προσωπικά, η παραπάνω άποψη του Todorov σε συνδυασμό με την έμφαση στην ερμηνεία έναντι της εξήγησης, την αναγνώριση της ύπαρξης πολλών οπτικών και αναγνώσεων, την αμφισβήτηση της μίας και μοναδικής αλήθειας (με τα οποία ήρθα σε επαφή σε μεταπτυχιακό επίπεδο) άλλαξαν τον τρόπο που βλέπω τον κόσμο, τους ανθρώπους και εννοείται τη λογοτεχνία. Ξαφνικά τα βιβλία δεν είναι ενδιαφέροντα μόνο επειδή έχουν μία καλή πλοκή αλλά επειδή θίγουν ζητήματα επίκαιρα ή και διαχρονικά, τα οποία προσεγγίζουν με ιδέες ή λογοτεχνικά τεχνάσματα που τους δίνουν έναν άλλο αέρα.
Ένα απ' τα πολύ θετικά στοιχεία του βιβλίου είναι <<η απλότητα και η διαύγεια της γραφής του>>, όπως αναφέρει και ο Νάσος Βαγενάς στο εισαγωγικό σημείωμα. Άλλωστε ο ίδιος ο Todorov, σε συνέντευξή του αναφέρει ότι <<η μέγιστη καθαρότητα στην έκφραση είναι θέμα ηθικής, σεβασμού προς τον αναγνώστη. Η καλλιέργεια της σκοτεινότητας πολύ λίγο με ενδιαφέρει>>.
Τέλος, ενδιαφέρον έχει και η προσωπική του ιστορία, και κυρίως η μετακίνησή του από τη σοβιετική Βουλγαρία στη Γαλλία, τον καθοριστικό ρόλο της οποίας στη διαμόρφωση της άποψής του για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας αναγνωρίζει και ο ίδιος στον πρόλογό του παρόντος βιβλίου.
Με λίγα λόγια: το συγκεκριμένο βιβλίο το προτείνω σε κάθε λάτρη της λογοτεχνίας αλλά και εκπαιδευτικό που θέλει να συμβάλει στη γνωριμία των μαθητών του με τον κόσμο των βιβλίων αλλά και στο <<να ανταποκριθούν καλύτερα στην κλίση τους να είναι ανθρώπινοι>>.
Υ.Γ. Το βιβλίο αυτό είναι εξαντλημένο και δεν επανεκδίδεται. Αν κάποιος ενδιαφέρεται να μαζέψουμε υπογραφές για να επανεκδοθεί, εγώ είμαι μέσα 😂.
Διαβάστε ακόμη:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου