Ανω θεατρώμεν | Το Κτίριο | Μερόπειο ΄Ιδρυμα | Λεωνίδας Παπαδόπουλος

Γράφει η Μαρίνα Καρτελιά.

ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ

της Πένυς Φυλακτάκη

"Ζω με βήμα αργό,
στέκομαι εδώ, γερνώ
πως σε μια στιγμή,
φεύγει η ζωή, γιατί"

 Σκηνοθεσία: Λεωνίδας Παπαδόπουλος

Μια site-specific παράσταση σε ιστορικές κτιριακές εγκαταστάσεις

Πρώτη στάση στην Ελλάδα: 

Μερόπειον Ίδρυμα, 

Διονυσίου Αρεοπαγίτου 45

Για λίγες μόνο παραστάσεις το Νοέμβριο:

11, 12, 13, 19, 20, 21, 25, 26, 27 Νοεμβρίου 2019, ώρα 19:00

Ερμηνεύουν (με αλφαβητική σειρά):

Μαρία Βλάχου

Δώρα Θωμοπούλου

Γιώργος Καπινιάρης

Γιολάντα Μπαλαούρα

"Κατά γενικήν ομολογίαν τα κτίρια δεν είναι υποχρεωμένα να συμμετέχουν στις δραστηριότητες των ανθρώπων. Δεν το γράφει καν το καταστατικό".

Κι αυτό, που είναι ένα από τα μόττο της παράστασης, είναι εν μέρει σωστό. ΄Ομως αυτό το συγκεκριμένο Κτίριο, που έφτιαξε με φροντίδα ο Λεωνίδας Παπαδόπουλος πάνω στο καταπληκτικό κείμενο της Πένυς Φυλακτάκη, είναι διαφορετικό.

Το κτίριο αυτό συμμετέχει, αλλάζει χρήσεις, νιώθει. Στο πέρασμα της Ιστορίας τη διηγείται, την αισθάνεται στο πετσί του και στα μέρη του. Πώς γίνεται αυτό; Με πολύ έξυπνα σκηνοθετικά ευρήματα, με μια κεντρική ιδέα-σύλληψη καταπληκτική. Και εμπνευσμένη σκηνοθεσία και κινησιολογία των εξαίρετων ηθοποιών, ντυμένη μουσικά με τα πεντάγραμμα και το τελικό τραγούδι της Λιάνας Τζερεφού, γνωστή και από παλαιότερες συνεργασίες της με το σκηνοθέτη, όπως η γλαφυρότατη Μικρασία.

Στην παράσταση χρησιμοποιείται τεχνολογία video mapping που επιμελήθηκε ο Αναστάσης Γιαννακάκης, το οποίο λειτουργεί και ως σκηνικό αλλά και ως ενισχυτικό στοιχείο του σεναρίου. Συμβάλλει στην υψηλή δραματουργία του έργου, που προσωποποιεί το Κτίριο και, κατά τον ρουν της Ιστορίας, το κάνει να μιλήσει και να διηγηθεί την προσωπική του διαδρομή. Κι αυτό γίνεται και σε πραγματικό χρόνο, μια και η κεντρική σύλληψη του έργου είναι να παρουσιαστεί η παράσταση σε διάφορα κτίρια, το καθένα απ΄τα οποία και η χρήση του αναφέρεται μέσα στη δράση του έργου και συμμετέχει στη διαμόρφωση της πλοκής.

«Το Κτίριο» αφηγείται τη ζωή του από την πρώτη μέρα που ένιωσε το μυστρί των ανθρώπων να το χτίζουν μέχρι σήμερα. Κεντρική Εμπορική Στοά, Αρχηγείο, καταυλισμός προσφύγων, Κεντρικό Τραπεζικό Ίδρυμα, Ασφάλεια, Πρώτο Δημόσιο Πανεπιστήμιο, είναι κάποια από τα ορόσημα της πορείας του. Μέσα στον γραμμικό χρόνο της παράστασης, οι θεατές βιώνουν τον πόλεμο και την ειρήνη, την καταστροφή και την ελπίδα, ατομικά στιγμιότυπα και συλλογικές μνήμες, όλα ιδωμένα από ένα ανθρώπινο δημιούργημα που η ευλογία της μακροζωίας του είναι ταυτόχρονα και η κατάρα του: «πόσες φορές μπορεί κανείς να ζήσει τα ίδια πράγματα ξανά από την αρχή;»  

Πρώτος σταθμός λοιπόν των παραστάσεων, το Μερόπειο ΄Ιδρυμα, στην οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου 45, που όπως έμαθα, η τελευταία του χρήση σήμερα είναι η φροντίδα ηλικιωμένων σε εθελοντική βάση και χρηματοδοτείται με μια μικρή επιχορήγηση από το Κράτος και στο μεγαλύτερο μέρος από δωρεές και προσφορές. Σ΄αυτόν λοιπόν τον φορτισμένο ενεργειακά χώρο, δίπλα στο ναό της Αγίας Σοφίας, αρχίζει τη διήγηση το Κτίριο. 

Προσωποποιημένο λέει την ιστορία του και σκιαγραφεί την προσωπική του διαδρομή. Οι τέσσερις ηθοποιοί - ρόλοι - κτίρια, έχουν μόνο όπλο την ερμηνευτική τους δεινότητα και το δυνατό κείμενο της Πένυς Φυλακτάκη που μας κρατάει συνεχώς σε εγρήγορση. Το θέμα και το περιεχόμενο είναι απλό, κι ενώ θα κινδύνευε να γίνει απλοϊκό, - ένα κτίριο που αφηγείται την ιστορία του και την Ιστορία της χώρας μας και των ανθρώπων της, τα πάθη τους, την πορεία τους, τα βάσανά και τα μαρτύρια ενός πολύπαθου λαού - εντούτοις, με τη λιτή, αλλά προσεγμένη σε ιδιαίτερες υπόγειες γραμμές σκηνοθεσία του Λεωνίδα Παπαδόπουλου, καταφέρνει με τις συγκλονιστικές ερμηνείες να μας κρατήσει το ενδιαφέρον. Να μας πάρει μαζί του στο μύθο. Και να μας διεγείρει πηγές συγκίνησης άγνωστες και σε μας τους ίδιους.

Αυτό μου συνέβη και στην προηγούμενη παράσταση σε σκηνοθεσία του ιδίου, τη Μικρασία. Η μουσική ήταν κι εκεί της Λιάνας Τζερεφού, εδώ έχει γραφτεί στο τέλος κι ένα τραγούδι σε στίχους του σκηνοθέτη Λεωνίδα Παπαδόπουλου, που λειτουργεί ως κατακλείδα. Με τα κτίρια έχω κάτι, νιώθω δεμένη πολλές φορές και η ιδέα που εδώ πραγματοποιήθηκε άψογα, ενός κτιρίου που μιλάει, μόνο συναρπαστική μπορούσε να είναι για μένα. Αλλά όπως διαπίστωσα, - όταν άνοιξαν τα φώτα κι έπεσε το τελικό χειροκρότημα - και για το υπόλοιπο ενθουσιασμένο κοινό.

Τούτο ίσως έχει τη ρίζα του στο γεγονός που συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο στο έργο: 

Το κτίριο συνδέεται κι αυτό με τους ανθρώπους, δύσκολα στην αρχή είναι η αλήθεια, απόλυτα παραδόμενο στη συνέχεια, από την ιδιοσυγκρασία τους αλλά και το ρόλο που έπαιξαν στην Ιστορία της Ελλάδας, μια κι όπως λέει το ίδιο "τα ελεεινά ανθρωπάκια που στην αρχή μίσησα κι ύστερα αγάπησα, μ΄έκαναν να ξαναγεννηθώ μέσα απ΄τις στάχτες μου". Για μένα προσωπικά, που πάντα ένιωθα και είχα την πεποίθηση πως τα κτίρια είναι οι άνθρωποί τους και αυτοί είναι η ψυχή τους και ο λόγος που ρημάζουν ή όχι, μια και το να ζουν εντός τους σημαίνει ζωή και για το ίδιο το κτίριο, η ιδέα πως αυτό ήταν μια βεβαιότητα κι όχι απλά ένα δικό μου συναίσθημα, με έκανε να δακρύσω.

Οι ερμηνείες είναι εξαιρετικές από όλους τους ηθοποιούς, φρέσκια και γάργαρη η Μαρία Βλάχου, έκπληξη η εσωτερικότατη Γιολάντα Μπαλαούρα και με δυνατές στιγμές. Και όλοι κινούνται στο χώρο με τέλεια αλληλεπίδραση και πλαστικότητα χάρη στην κινησιολογία της Εύης Κοντογιάννη που δίνει χώρο και χρόνο στο έργο και στο Κτίριο. Η κίνηση εδώ είναι μοχλός της πλοκής.

"Κατά γενικήν ομολογίαν" λοιπόν αυτό το έργο θα συναρπάσει κι εσάς. Η αλήθεια του θα σας αγγίξει βαθιά, σε δικά σας ανεξερεύνητα κομμάτια που μόνο η δυναμική ενός κτιρίου ξέρει να αναδεικνύει.

Γιατί σε τελική ανάλυση, όπως λέει το κτίριο 

"Γερές κατασκευές και ανθεκτικότητα: Δυο αρετές που εκτιμώ".

Μα μήπως κι οι άνθρωποι, εμείς, αυτές δεν εκτιμούμε όταν διαμορφώνουμε χαρακτήρα, όταν αλλάζουμε κι όταν επανεκτιμούμε το ποιοι είμαστε και τη θέση μας στον κόσμο; Η σκηνοθετική δεινότητα του Λεωνίδα Παπαδόπουλο, καταφέρνει να το αναδείξει κι αυτό.

"Σας εντυπωσίασα;"
Λέει ένα απ΄τα Κτίρια, δια στόματος του  λίγες ατάκες πριν το τέλος. Η απάντηση-προτροπή μου να μην το χάσετε- είναι ένα μεγάλο, βροντερό, βέβαιο και συγκινημένο: ΝΑΙ.

Και συνεχίζει με τη φράση ραχοκοκκαλιά του έργου:
"Το ΄ξερα. Θέλω να πω, πάντοτε εντυπωσιάζεστε από πράγματα σαν κι αυτό που κατά γενική ομολογίαν δεν είναι και τίποτε σπουδαίο, ανακατεύεις λέξεις κι αναμνήσεις κι έγινε".

Ο τρόπος όμως που γίνεται αυτό εδώ, με την μαγική μπαγκέτα του Λεωνίδα Παπαδόπουλου, είναι πραγματικά σπουδαίος.

«Το Κτίριο» εκπροσώπησε ως θεατρικό αναλόγιο την Ελλάδα στο 5ο Φόρουμ Σύγχρονης Δραματουργίας «Αφιέρωμα στα Βαλκάνια» του Ελληνικού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθήνας και στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (2014). Το 2015 ανέβηκε ως παράσταση στο Michael Pilch Studio στην Οξφόρδη από το Praxis Theatre Group σε σκηνοθεσία Αναστασία Ρεβή. Έχει μεταφραστεί στα Ισπανικά (μτφ. Δημήτρης Ψαρράς & Marta Miguélez Sánchez) και στα Αγγλικά (μτφ. Πένυ Φυλακτάκη, επιμ. David Connolly). Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δίγαμμα (2014) σε συλλεκτικά αντίτυπα τυπωμένα στο παραδοσιακό τυπογραφείο του Γρηγόρη Αλεξίου.

Το Κτίριο
Της Πένυς Φυλακτάκη

Μερόπειο ΄Ιδρυμα
Σκηνοθεσία: Λεωνίδας Παπαδόπουλος

11, 12, 13, 19, 20, 21, 25, 26, 27 Νοεμβρίου 2019, 
ώρα 19:00
Εισητήριο: 10 ευρώ.

O Λεωνίδας Παπαδόπουλος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Σύγχρονου Θεάτρου Αθήνας Γιώργου Κιμούλη. Αριστούχος απόφοιτος του προπτυχιακού και μεταπτυχιακού προγράμματος του τμήματος Θεατρικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διδάκτωρ του τμήματος Κλασικών Σπουδών του Kingʼs College University of London. Αντικείμενο της έρευνας, η οποία πραγματοποιήθηκε με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση και του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, τα “Ταξίδια στη Θάλασσα στην Αρχαία Ελληνική Τραγωδία” και υπεύθυνη καθηγήτρια την Edith Hall. Συνεργάστηκε, μεταξύ άλλων, ως ηθοποιός, με το Εθνικό Θέατρο, το ΚΘΒΕ, τα ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας και Κοζάνης. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Ρ. Στούρουα, Ν. Μιλιβόγιεβιτς, Σ. Ουνκόβσκι, Μ. Κακογιάννη, Κ. Καζάκο, Ν. Νικολάου, Π. Μιχαηλίδη, Ν. Κοντούρη.
 Έχει αναλάβει τη δραματουργική επεξεργασία σε παραστάσεις αρχαίου δράματος (Αγαμέμνων, Beton 7, Σκηνοθεσία Πέρης Μιχαηλίδης, 2012 – Αγαμέμνων, ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης, Σκηνοθεσία Νικαίτη Κοντούρη, 2013 - Πέρσες, ΚΘΒΕ, Σκηνοθεσία Νικαίτη Κοντούρη, 2014). Παράλληλα ασχολείται με τη μετάφραση και τη διασκευή διηγημάτων για το θέατρο.

Από το 2008 μέχρι το 2017 ήταν μέλος της ελληνικής ερευνητικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Δικτύου Έρευνας και Τεκμηρίωσης των Παραστάσεων του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της ομάδας Γέφυρα με την οποία έχει σκηνοθετήσει τις παραστάσεις: Άθαφτοι Νεκροί, βασισμένη στο θεατρικό έργο του Irwin Shaw Θάψτε τους νεκρούς, Μικρασία, μια παράσταση μνήμης στις αλησμόνητες πατρίδες (σε συμπαραγωγή με το ΚΘΒΕ), το Χορεύοντας στην Ομίχλη της Amanda Wittington και τον Μικρό Έγιολφ του Henrik Ibsen. Σκηνοθέτησε επίσης το Τέλος του παιχνιδιού του Samuel Becket στο Θέατρο Τζένη Καρέζη με τον Κώστα Καζάκο, το Κοντραμπάσο του Patrick Suskind στο Ιλίσια-Βολανάκης, το κουβανέζικο έργο La Cocinera του Eduado Machado, τον μονόλογο Σοφία του Ignacio Garcia May στην Οικία Κατακουζηνού και σε επιλεγμένους χώρους σε όλην την Ελλάδα. Και το έργο της Γλυκερίας Μπασδέκη Donna Abbandonata ή πολύ με στεναχωρήσατε κύριε Γιώργο μου.

Την περίοδο 2019-2020 σκηνοθετεί Τo Κτίριο της Πένυς Φυλακτάκη  και τα Σημάδια στην Ομίχλη του Stephen Sachs.

Δίδαξε Ιστορία Θεάτρου στο Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου και Ανάλυση Παράστασης στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Την περίοδο 2016-2018 συμμετείχε ως δραματολόγος στο Project Ιστορίας «Συνέβη στην Ελλάδα» που πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου. Συνεργάζεται επίσης ως θεατρολόγος με το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά στο Φεστιβάλ Νεοελληνικού Έργου με τίτλο «Η δυναμική του ελληνικού λόγου στο θέατρο» (2017-2020) ενώ παράλληλα συμμετέχει στην τριμελή ερευνητική ομάδα με θέμα «Το φιλμ νουάρ στην Ελλάδα» με ακαδημαϊκή υπεύθυνη την αναπληρώτρια καθηγήτρια Εύα Στεφανή (2019-2020).

Από το 2018 διδάσκει ως εντεταλμένος διδάσκων το μάθημα της Σκηνοθεσίας στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.