Απόσπασμα | 10 ώρες Δυτικά | Γιώργος Γλυκοφρύδης

Επιμέλεια : Μαρίνα Καρτελιά.

Φωτ: glykofrydis.net 

11 Iουλίου 1942

Ο καιρός φαινόταν για καλός εκείνη την ημέρα. Αν και είχε πολύ ζέστη, κρατιόταν από το να γίνει αποπνικτικός· ήταν άλλωστε νωρίς το πρωί ακόμη. Θα γινόταν αργότερα. Η θάλασσα το ΄χε παρατραβήξει με την υγρασία όπως κάθε καλοκαίρι, αλλά ο Διοικητής της πόλης το είχε πει καθαρά : "΄Ολοι οι άντρες εβραϊκής καταγωγής 18 έως 45 χρονών θα πρέπει να συγκεντρωθούν στην πλατεία Ελευθερίας. Μέσα στην εβδομάδα. ΄Οχι αργότερα. Πρέπει να βάλουμε μια τάξη. Δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτό το χάος..." [...]

[...] Ελαφριά άρματα μάχης φάνηκανα πό την πλευρά της λεωφόρου Νίκης. Οι στρατιώτες πίσω από τον Κατσεμπάνο παρραμέρισαν για να αφήσουν ένα από αυτά να φτάσει εκεί μπροστά, δίπλα του. Οι ερπύστριές του στρίγκλισαν καθώς σταμάτησε απότομα. Καμένο πετρέλαιο, παντού. Κάτι σαν νερό κυλούσε από το πλήθος των συγκεντρωμένων.

΄Ενας αξιωματικός, μάλλον ανώτερος από τον προηγούμενο, ξεπρόβαλε από τον πυργίσκο του άρματος. "Λοχία!"

"Μάλιστα, διατάξετε!" είπε ο Κατσεμπάνος δυνατά και χαιρέτησε.

΄Αλλοι δύο αξιωματικοί βγήκαν από άλλο άρμα.

Ο αξιωματικός, ένας μικροκαμωμένος μαυριδερός και στραβοκάνης άνθρωπος, βγήκε κι αυτός, και αφού κατέβηκε, πλησίασε τον Κατσεμπάνο με γοργό βήμα. "΄Εχουμε αρχίσει την καταγραφή;" τον ρώτησε.

"Μάλιστα, αλλά από πίσω προς τα εμπρός", του είπε ο Κατσεμπάνος, και δευτερόλεπτα μετά έσκυψε στο αυτί του. Ψιθυριστά: "Δε θέλουμε να τρέξει κανείς από πίσω να φύγει... Δεν ξέρω.... συμφωνείτε, κύριε Λοχαγέ;"

"Απολύτως, Λοχία. Σ΄ευχαριστώ. Θα συνεργαστείς και με τους δύο κυρίους Ανθυυπουλοχαγούς από δω", του είπε και και του έδειξε τους δύο αξιωματικούς που στο αναμεταξύ είχαν καταφτάσει.

"Βεβαίως, κύριε Λοχαγέ. Με μεγάλη μου χαρά," είπε δυνατά και συστήθηκε στους δύο πανύψηλους αξιωματικούς.

Ο ένας, αφού έδωσε το χέρι, τον κοίταξε χαμογελαστός. "Πώς είπατε το επίθετό σας; Δεν το κατάλαβα, ζητώ συγγνώμη. Αλλά θα ήθελα να μπορώ να σας αποκαλώ σωστά".

Ο Κατσεμπάνος γύρισε και σήκωσε το κεφάλι για να μπορέσει να τον κοιτάξει στο πρόσωπο. "Κωνσταντίνος Κατσεμπάνος, κύριε Ανθυπολογοχαγέ. Αλλά για ευκολία μπορείτε να με φωνάζετε Κώστα. Καλύτερα έτσι... για ευκολία...." του είπε χαμογελώντας.

"Α, πολύ ωραία. Ο κύριος Κώστας,τότε.... Πολύ ωραία. Πού βρισκόμαστε λοιπόν τώρα; Θα με ενημερώσετε;"

Στο βάθος, δίπλα στους στρατιώτες, κολλητά σ΄εκείνον που πήγε και τον φώναξε πριν, στεκόταν ο Σταύρος φορώντας πάντα την κουκούλα του.

Ο Κατσεμπάνος κοίταξε τον Σταύρο. Γύρισε στον ανθυπολοχαγό. "Κύριε Ανθυπολοχαγέ...." του είπε και ξεκίνησε να βηματίζει προς τους συγκεντρωμένους αργά, δείχνοντας όμως πρώτα με το χέρι του στον αξιωματικό να προπορευθεί. "΄Εχει ξεκινήσει ήδη η καταγραφή από τις τελευταίες γραμμές προς τα εδώ. Εξήγησα στον κύριο Λοχαγό ότι..."

"Ναι, κατάλαβα, Λοχία. Συνέχισε παρακάτω", τον διέκοψε σκληρά ο αξιωματικός. ΄Ηταν όμως φανερό ότι η σκληράδα δεν απευθυνόταν στον Κατσεμπάνο, αλλά στους συγκεντρωμένους που τους παρακολουθούσαν.

"Μάλιστα", απάντησε ο Κατσεμπάνος παίζοντας κι αυτός το ρόλο του απόλυτα υποτακτικού. Και συνέχισε : "Μόλις ολοκληρωθεί λοιπόν η καταγραφή, έχουμε τον άνθρωπό μας εκεί, ο οποίος θα μας βοηθήσει. Οπότε, μαζί με τα από καιρό ήδη καταγεγραμμένα από τη Διοίκηση ονόματα, να βρούμε αν λείπει, τι λείπει".

"Εκ των συγκεντρωμένων, εννοείς. Αν κάποιος δεν ακολούθησε την εντολή προς συγκέντρωση και είναι απών, εννοείς", του απάντησε ο ανθυπολοχαγός και στάθηκε καθώς είχαν ήδη φτάσει κοντά στην πρώτη γραμμή.

"Μάλιστα. Ποιών οικογενειών τα αρσενικά μπορεί να λείπουν, ήθελα να πω... Συγγνώμη, δεν εκφράστηκα σωστά", του είπε ο Κατσεμπάνος, πάντα υποτακτικά.

Ο ανθυπολογοχαγός κούνησε το κεφάλι του σκεπτικός. "Η πολύ επαφή με τους αρρώστους επηρεάζει και τους υγιείς... είναι γνωστά αυτά".

"Σοφή η φράση σας...." σχολίασε ο Κατσεμπάνος κουνώντας το κεφάλι κι αυτός.
"Βεβαίως, έχουμε και τον λυπηρό παράγοντα που λέει ότι κάποια οικογένεια μπορεί να έχει αρσενικά μόνον κάτω των 18 ετών ή άνω των 45...."

Ο Κατσεμπάνος έκανε ένα ελαφρύ σήμα στον ανθυπολοχαγό να σκύψει λίγο. Μόλις εκείνος έσκυψε, ο Κατσεμπάνος πλησίασε το αυτί του. Πολύ όμως. Σε απόσταση αναπνοής, αν όχι και πιο κοντά. "Αυτές οι οικογένειες με το πρόβλημα των πολύ μικρών ή των πολύ μεγάλων σε ηλικία αρσενικών, που αναφέρατε, έχουμε την πίστη ότι είναι ήδη καταγεγραμμένες από τη Διοίκηση. Αλλά, για να είμαστε σίγουροι, υπάρχουν και οι καταγραφές έντιμων και νομοταγών πολιτών και φίλων του Ράιχ, οι οποίοι βοηθούν στη σημερινή καταμέτρηση, σαν τον κύριο Τσόχα εκεί..." του είπε ψιθυριστά κι έδειξε με το βλέμμα τον Σταύρο για ένα δευτερόλεπτο, κι έπειτα στράφηκε αμέσως και πάλι στον ανθυπολοχαγό.

Ο ανθυπολοχαγός έκανε σαν κάτι να τον τρόμαξε και τραβήχτηκε γρήγορα μακριά από το στόμα του Κατσεμπάνου με μια αυθόρμητη γκριμάτσα, όπως περνά κάποιος με το αυτοκίνητο κι έχει το παράθυρο ξεχασμένο ανοιχτό έξω από φυτώριο λιπασμάτων, που είναι όμως ξεχασμένο κι αυτό να σαπίζει εδώ και καιρό.

΄Ενα κακαριστό γέλιο ακούστηκε μέσα από το πλήθος των συγκεντρωμένων. Για τρία δευτερόλεπτα. Κόπηκε αμέσως.

Ο ανθυπολοχαγός άφησε τον Κατσεμπάνο απότομα και βημάτισε γρήγορα προς τους συγκεντρωμένους. Σταμάτησε μπροστά τους. ΄Εμεινε έτσι εκεί, σαν να σκεφτόταν. Πέρασε λίγη ώρα. Ξερόβηξε. Ξεκίνησε. "΄Εχω έναν πολύ όμορφο σκύλο στην πατρίδα μου. Σ΄ένα πανέμορφο χωριό κοντά στη Νυρεμβέργη. ΄Εναν ημίαιμο λύκο. Συχνά τον βάζω στο ζεστό νερό και τον σαπουνίζω, μέχρι ν΄αφρίσει. Να πνιγεί στην καθαριότητα. Πράγμα που δεν δείχνει να του αρέσει. Αλλά εγώ είμαι άνθρωπος κι αυτός λύκος. ΄Αρα, τον πλένω συχνότατα, κι ας μην του αρέσει, γιατί οι άνθρωποι είναι καθαρά όντα, ενώ τα ζώα όχι. ΄Ομως..." ΄Αρχισε να βηματίζει κοιτώντας κάτω για ένα δευτερόλεπτο, και μετά αμέσως ξανά τους συγκεντρωμένους. "΄Ομως, αν και ζώο, θα σας δείξω ότι μπορεί να ξεχωρίζει τα ζώα από τους ανθρώπους, ακόμη κι αν κάποια ζώα εξωτερικά μπορεί να μοιάζουν με ανθρώπους και να μυρίζουν σαν άνθρωποι, επειδή κατά τύχη έχουν σαπουνιστεί μια ώρα πριν. Κατά τον ίδιο τρόπο, μπορεί να ξεχωρίσει τους ανθρώπους από τα ζώα, ακόμη κι αν αυτοί έχουν να σαπουνιστούν πάρα πολύ καιρό και να βρομάνε σαν ζώα.... Κι αυτό, όχι επειδή είναι ζώα, αλλά..." Ακινητοποιήθηκε και πήρε μια ανάσα για να καταφέρει να πει τα υπόλοιπα ουρλιάζοντας. "Αλλά επειδή είναι στρατιώτες του Ράιχ και βρόμισαν στον πόλεμο ενάντια στην αληθινή βρόμα!". Πήρε κι άλλη ανάσα. Γύρισε απότομα προς τα πίσω. "΄Οττο!" ούρλιαξε πάλι.

΄Ενα μεγάλο λυκόσκυλο, ίσως και μεγαλύτερο από καθαρόαιμο λύκο, ξεπρόβαλε από τον πυργίσκο ενός άρματος, πήδηξε κι έτρεξε προς τον ανθυπολοχαγό σχεδόν με άλματα. Σταμάτησε μπροστά του.

"Κάθισε κάτω, ΄Οττο ! Κάτω !"

Ο ΄Οττο κάθισε υπάκουα στα πίσω του πόδια, βγάζοντας ένα υπόκωφο λυγμό.

"Είδατε; Τα ζώα τουλάχιστον ακούν", είπε προς τους συγκεντρωμένους. "΄Ελα εδώ εσύ", διέταξε έναν απ΄αυτούς. Εκείνος κουνήθηκε, αλλά πάγωσε χωρίς να προχωρήσει. "Τώρα αμέσως!" του ούρλιαξε. Ο άνθρωπος έκανε δυο βήματα. "Εδώ!" του είπε κι έδειξε στα δέκα εκατοστά από το πόδι του. Εκείνος προχώρησε σαν μαριονέτα τρέμοντας. Ο ανθυπολοχαγός στράφηκε πάλι στον ΄Οττο. "΄Οττο!" Αλλά δεν πρόλαβε να αποτελειώσει την εκφορά του ονόματος του σκύλου, καθώς ο ΄Οττο όρμηξε σ΄εκείνον που είχε πλησιάσει τόσο κοντά στο αφεντικό του, και τον έριξε κάτω δαγκώνοντάς τον με γρυλίσματα.

Ο άνθρωπος άρχισε να φωνάζει. Προσπαθούσε με χέρια και με πόδια να ξεφύγει από τα δόντια του σκύλου, κι όσο εκείνος προσπαθούσε, τόσο ο σκύλος του έσκιζε τα ρούχα και τη σάρκα.

"Είδατε;" είπε ο ανθυπολοχαγός παραμερίζοντας. "Τα ζώα τα ξεχωρίζει αμέσως...." κατέληξε κι έπιασε τον ΄Οττο από το περιλαίμιό του και τον κράτησε χαϊδεύοντάς τον με δύναμη για να τον ηρεμήσει. "Σσσς... Καλό σκυλί, καλό.... ήσυχα τώρα..." του είπε, κι ο ΄Οττο κάθισε γλείφοντας τα σαγόνια του.

Ο άνθρωπος σηκώθηκε παραπατώντας. ΄Ενας δύο από τους συγκεντρωμένους τον πλησίασαν να τον βοηθήσουν. Τον τράβηξαν πίσω στη σειρά του. Εκείνος στάθηκε όρθιος με προσπάθεια. Είχε αίματα στο στήθος του και στο ένα του χέρι. Σιγανές φωνές και μουρμουρητά ακούστηκαν από δεξιά κι αριστερά μέσα απ΄το πλήθος. Χάθηκαν σιγά σιγά.

[...]

10 ώρες Δυτικά, Γιώργος Γλυκοφρύδης, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.