Breton εναντίον Ehrenburg: Μια εκτροπή στην Boulevard Montparnasse* | Jason Abdelhadi

Σε απόδοση του Θωμά Δημητρίου Τυπάλδου

Salvador Dali

   ”Οι υπερρεαλιστές είναι ευγενώς διχασμένοι μεταξύ του Hegel του Marx και της επανάστασης, μα  αυτό  που  α-

 ρνούνται είναι να εργασθούν. Έχουν άλλα πράγματα για να τους απασχολούν. Μελετούν την παιδεραστία,  για  πα-

 ράδειγμα... διαθέτουν τους εαυτούς τους στο να καταβροχθίζουν μια κληρονομιά εδώ, μιας  γυναικός  την  προίκα- 

 εκεί... ξεκινούν με άσεμνες λέξεις. Εκείνοι οι αριθμοί τους που είναι λιγότερο πονηροί ομολογούν  πως το  διάγγε-

 λμά τους αποτελείται από προσπάθειες ερωτικών προκαταβολών στα κορίτσια... για 'κείνους  μια  γυναίκα  σημαί-

 νει κομφορμισμός. Κηρύττουν ένα εντελώς  διαφορετικό  διάγγελμα:  αυνανισμό,  παιδεραστία,  φετιχισμό,  επιδει-

 ξιομανία ακόμη-ακόμη και σοδομισμό.”

                                                                   Ilya Ehrenburg, 1934

   Μην κάνετε αστεία εκεί όπου ένα χαστούκι στο κεφάλι είναι χρωστούμενο. Δεν έπαψα  ποτέ να  θαυμάζω  τον

 André Breton για το ότι ρίχτηκε στον Ilya Ehrenburg αντί του να έτεινε το χέρι για μια  προσποιητή  φιλική  χει-

 ραψία ή κάποιο πείραγμα. Η επιθετικότητα του Breton δεν ήταν τίποτα λιγότερο από Δονκιχωτισμός.  Τα  ρίσκα

 που πήρε χαστουκίζοντας, όχι μόνο τον Ilya τον υποκριτικά σοσιαλιστή ρεαλιστή, μα τον  Ehrenburg,  εκπρόσω-

 πο της Ε.Σ.Σ.Δ, ήταν πολύ μεγάλα, καθώς και το ότι το έπραξε στις παραμονές του Διεθνούς Συνεδρίου των Συ-

 γγραφέων για την Υπεράσπιση του Πολιτισμού έκανε την πράξη του αυτή ακόμα πιο ριψοκίνδυνη. Οι συνέπειες

 ήταν τρομερές: περιθωριοποίηση εντός του συνεδρίου, διχαστική ένταση ανάμεσα σε  φίλους,  και  εμμέσως,  η

 αυτοκτονία του Crevel... και για ποιον λόγο; Όχι για τα επίθετα, τα οποία είχαν μια κάποια βάση  στην  αλήθεια

 (αν όχι για τον ίδιο τον Breton, σίγουρα για την ενδεχόμενη  έκταση  του  υπερρεαλιστικού  κινήματος – δεν μι-

 σούμε την εργασία; Δεν εναγκαλιζόμαστε με την πολυσχιδή επιθυμία και  την  διαστροφή;  Δεν  είμαστε  φετιχι-

 στές, επιδειξιομανείς, σοδομιστές;). Αλλά σ' ένα πιότερα θεμελιώδες επίπεδο, αν η ποίηση είναι όπως απαιτούμε  

 όχι ένα παράγωγο μα ένας τρόπος ύπαρξης, τότε εμείς οι υπερρεαλιστές απλά δεν μπορούμε να την κερνάμε  με

 ειρωνική απόσταση. Δεν είναι ένας εξώτερος παράγοντας, είναι το είναι μας (όποιοι κι αν είμαστε, απ' όποιον κι

 αν στοιχειωνόμαστε). Ένας σατυρικός ή ένας κυνικός άνθρωπος των  γραμμάτων  μπορούν  να  τριτο-προσωπο-

 ποιήσουν τους εαυτούς τους απέναντι στο έργο τους – μία επίθεση,  άσχετα  από  το  πόσο  δηλητηριώδης  είναι,  

 δεν παύει να είναι ακαδημαϊκή. Όσο για εμάς, δεν κρυφογελάμε ούτε και γνέφουμε, υποθέτουμε μια στάση  επί-

 θεσης. Όπου ο σύγχρονος άνθρωπος είναι “λογικός” και ως εκ τούτου  υπόκειται σε σχεδόν  κάθε  είδους  κακο-

 ποίηση, την οποία θα ξεπλείνει με κυνικό χιούμορ, ο υπερρεαλιστής, υποκείμενο στην επιφύλαξη της  αυστηρό-

 τητας της τρελής Τάξης της, ζεί με ένα πολύ πιο αυστηρό κώδικα δεοντολογίας και – γιατί όχι; Τιμής. Αναλόγως,

 η αντιπαράθεση του Breton με τον Ehrenburd παίρνει ένα Kaiju**-σαν ποσοστό μες στο μυαλό μου. Την βλέπω

 ν' αναμιγνύεται με τον πιο επικό και καρτουνίστικο ταυτοχρόνως τρόπο τον οποίο αγαπώ και έχει σχέση με  την  

 φαντασία. Και την βλέπω κάπως έτσι: 

   Μετά το δείπνο, οι Υπερρεαλιστές του Παρισιού και οι Τσέχοι ξαδερφοί τους διέσχιζαν  την  Boulevard Mont-

 parnasse, στην κατεύθυνση προς το διαμέρισμα όπου διέμεναι ο Man Ray. Με το που  πλησίασαν  στο  Closerie

 des lilas Café, η Toyen επισήμανε στον Nezval ότι ο Ilya Ehrenburg μόλις είχε βγεί απ' το Café και  ετοιμαζόταν

 να περάσει στο απέναντι πεζοδρόμιο.

         "Που είναι;” απαίτησε να μάθει ο Breton. “Δεν τον έχω δεί ποτέ μου.”

         Η Toyen του έδειξε ποιός ήταν.

         "Πρέπει να ξεκαθαρίσω κάποιους λογαριασμούς μαζί σας Κύριε,” είπε ο Breton, σταματώντας  τον  Ehre-

 nburg στην μέση του δρόμου. “Ποιός είστε, Κύριε;” τον ρώτησε ο Ehrenburg. 

   Τα μάτια του André Breton έγιναν κατακόκκινα, και όρμησε πάνω στον Ilya Ehrenburg μ' ένα ιδιόμορφο λίκνι-

 σμα, μια ταλαντεύομενη κίνηση εμπνευσμένη λες από τον Arthur Cravan. Μοιάζει πολύ αστείο,  μα  είναι  τόσο

 τέλειο αυτό το βήμα που μπορείς να ξεφύγεις απ' όποια γωνία σ' ευχαριστεί, και στην διαμάχη  με  τους  μιζερα-

 μπιλιστές αυτό είναι πλεονέκτημα.

         "Είμαι ο André Breton, ο αυνανιστής!” και τον χαστούκισε.

   Αν ο Breton ήξερε μόνο πως έπραττε κάτι πολύ πιο επικίνδυνο από το να ανοίγει ένα καυγά μ' ένα δημοσιογρά-

 φο, αυτό για έναν apparatchik*** είναι το ελάχιστο, και μπορούσε να γυρίσει γρήγορα, ενώ ο Breton έπρεπε  να

 τον χτυπήσει τόσο κοντά στο πίσω μέρος της κεφαλής, γιατί θα μπορούσε να δεχθεί  το  ανταποδοτικό  χτύπημα

 στο μάτι ή στο χείλος του. Μα ο Breton δεν ήξερε: τα μάτια του ήταν κατακόκκινα, και κινιόταν μπρος και πίσω,

 προσπαθώντας να καλυφθεί.

         "Είμαι ο André Breton, ο παιδεραστής!” και τον χαστούκισε.

   Ο Ehrenburg έριξε γροθιά στον αέρα. Ο Breton πήδηξε στο πλάι και αμέσως μέτα, όρμησε και πάλι επάνω του,

 μα το αδύνατο μικρό σκονισμένο γκρίζο κεφάλι ήταν ασφαλισμένο μέσα σ' ένα κλάσμα του ώμου  του,  έτσι  θα

 έπρεπε να πηδήσει πάνω απ' το σώμα, και το κεφάλι του Ehrenberg να ακουμπήσει τους μηρούς του.

         "Είμαι ο André Breton, ο φετιχιστής!” και τον χαστούκισε.

   Ο Ehrenburg ενισχύοντας τον εαυτό του, μ' ένα λίκνισμα έγινε δέκα χιλιάδες οργιές ψηλότερος: στα χέρια  του

 τα δυο τρίαινας πτερύγια του, έμοιαζε σαν Κορυφή του Stalin. Το πρόσωπό του ήταν μαύρο, οι κυνόδοντές  του

 ήταν μακριοί, ενώ το κεφάλι του ήταν φωτεινά κοκκινόμαλλο: έμοιαζε άγρια σατανικός. Γαντζώθηκε στο  κεφά-

 λι του Breton. O Breton, καταφεύγοντας στη μαγεία, προσέδωσε στον ευατό του ένα κορμί τόσο ψηλό όσο ήταν

 και του Ehrenburg κι ένα πρόσωπο εξίσου τρομαχτικό, και ανέτειλε το Υπερρεαλιστικό Αντικείμενό του,τ' οποίο

 έμοιαζε τώρα σαν του Ουρανού κολόνα πάνω στην κορυφή του Pérce Rock, για να  αποκρούσει  του  Ehrenburg

 το πλήγμα. Αυτή η σκηνή, περιόρισε τον Eluard και την Toyen με τέτοιο τρεμουλιάρικο τρόπο που δεν  μπορού-

 σαν πλέον να κυματίσουν τα πανό τους, ενώ ο Nezval και ο Péret έδειχναν πολύ τρομαγμένοι  για  να  συμμετά-

 σχουν.

         "Είμαι ο André Breton, ο επιδειξιομανής!” και τον χαστούκισε.

    Η Toyen φώναξε προς  τους  υπερρεαλιστές:  “Ει, κοιτάξτε εδώ! Ο δικός μας Breton σκοτώνει ένα φίδι,”  κι  ο  

 Breton άκουσε εκείνη την στιγμή το ουρλιαχτό του Réne Crevel. Ο  Benjamin Péret  όρμησε  κραδαίνοντας  ένα 

 ξύλο, μα την στιγμή που τον πλησίασε, ο Ehrenburg είχε ήδη απομακρυνθεί απ' τον Breton αρκετά, και ο Breton  

 είχε επιταχύνει το βήμα του, ώσπου κατάφερε και ξαναέπιασε τον σοβιετικό από πίσω, ρίχνοντας το κεφάλι  του  

 ανάμεσα στα πόδια του, δαγκώνοντας όσο ψηλότερα μπορούσε στην πλάτη του  κρατώντας  τον  και  κυλώντας  

 τον στο έδαφος. Αυτό του το δάγκωμα, παρέλυσε τον Ehrenburg ενώ ο Breton συνέχισε απλώς να τον τρώει ψη-

 λά πάνω από την ουρά του, κατά το έθιμο των πρώιμων Ντανταϊστών, όταν θυμήθηκε ότι ένα πληρες γεύμα δη-

 μιουργεί έναν αργό υπερρεαλιστή, και αν κι εφόσον θέλει όλη του την δύναμη και την σβελτάδα σε  εγρήγορση, 

 οφείλει να διατηρείται αδύνατος.

         "Είμαι ο André Breton, ο σοδομιστής!” και τον χαστούκισε για στερνή φορά.

         "Αυτό ήταν πολύ κακό,” μονολόγησε ο αναμαλλιασμένος δημοσιογράφος.

   Ο Breton πήγε για ένα Créme de menthe στο café, καθώς ο Péret συνέχιζε να χτυπά τον  αποσβολωμένο  Ehre-

 nburg. “Ποιά η χρησιμότητα σε αυτό;” σκέφτηκε ο Breton. “Τα είχα τακτοποιήσει όλα”, και τότε  η  Toyen  τον

 σήκωσε απ' το κάθισμά του και τον αγκάλιασε, κλαίγοντας για το ότι αυτός μόλις  είχε  σώσει  τους  υπερρεαλι-

 στές από την ατίμωση, ενώ ο Nezval είπε πως είχε μία πρόνοια και ο Crevel τον κοιτούσε με δυο μεγάλα  κατα-

 τρομαγμένα μάτια. Ο Breton μάλλον διασκέδαζε μ' όλη αυτή τη φασαρία.

 * * *

     *      Δημοσιεύτηκε στα αγγλικά στο Peculiar Mormyrid, issue 3, spring 2016.

   **      Kaiju: Ιαπωνική λέξη που σημαίνει “παράξενο πλάσμα”.

 ***      Αpparatchik: Γραφειοκράτης ή αξιωματικός της Ε.Σ.Σ.Δ.

 * * *

 Σημείωση του μεταφραστή: Στις 28 Σεπτεμβρίου, συμπληρώνονται τα 50 χρόνια από τον θάνατο του André Bre-

 ton. Σύμφωνος με το σκεπτικό του Jason Abdelhadi πως το σκηνικό του θρυλικού χαστουκιού, κρύβει μέσα  του

 πολλά από τα χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας της ψυχοσύνθεσής του, θέλησα να αποδώσω το  κείμενό  του

 αυτό, το οποίο είναι απόλυτα πιστό στο πνεύμα που προτάσσει ο υπερρεαλισμός αφού συνδυάζει το φαντασιακό

 με το πραγματικό στοιχείο καθώς, στην κάθε  του  φράση  υποβόσκει  μια  ειρωνική-ανατρεπτική  διάθεση.  Κά-

 ποιοι από τους γνωστούς εχθρούς του υπερρεαλισμού, με μεγάλη ευκολία θα καταλογίσουν στον Breton για μια 

 φορά ακόμη αυταρχισμό. Για μένα η πράξη αυτή υποδεικνύει την σθεναρή πίστη του στα προσωπικά  του  ιδεώ-

 δη και σίγουρα εμείς οι υπερρεαλιστές δεν είμαστε υπέρμαχοι της βίας μα πολύ περισσότερο δεν είμαστε γκαντι-

 στές.  

* * *  

 O Jason Abdelhadi είναι ένας υπερρεαλιστής εξερευνητής που ζεί στην Οττάβα του Καναδά. Είναι αφιερωμένος

 στην επιδίωξη του θαυμαστού και του επαναστατικού στην κάθε μέρα της ζωή του. Είναι επίσης συντάκτης  της

 έντυπης και online υπερρεαλιστικής εφημερίδας  Peculiar Mormyrid.