Βιβλιοκριτική | Τσαρλς Ντίκενς - Μια Χριστουγεννιάτικη Ιστορία | Νινέτα Πλυτά

Ο σελιδοδείκτης της φωτογραφίας 

      (που είναι και ένας από τους αγαπημένους μου) 

  είναι φτιαγμένος από την @bookish.jasmine.

Από την ίδια εφημερίδα που πήρα τα χριστουγεννιάτικα διηγήματα του Τσέχοφ πήρα και τη συγκεκριμένη έκδοση της "Χριστουγεννιάτικης Ιστορίας" του Τσαρλς Ντίκενς. Διπλή η χαρά λοιπόν, όχι μόνο γιατί είναι δύο βιβλία αλλά επειδή, πρώτον, είναι δύο βιβλία χριστουγεννιάτικα και δεύτερον... Το δεύτερο θα σας το πω ευθύς αμέσως.

Ανοίγω λοιπόν την πρώτη σελίδα αυτού του μικρού αλλά πανέμορφου (δείτε εξώφυλλο!!!) βιβλίου, ξεκινάω να διαβάζω και μια σκέψη με χτυπά κατακούτελα: είναι η πρώτη φορά που διαβάζω αυτή την ιστορία! Εγώ, μια λάτρης των βιβλίων και των Χριστουγέννων, να μην έχω διαβάσει την πιο γνωστή χριστουγεννιάτικη ιστορία! Αφήνω στην άκρη τους αναστοχασμούς και τις διερωτήσεις σχετικά με τις αιτίες αυτού του κακού και πέφτω με τα μούτρα στο διάβασμα. 

Η ιστορία είναι, φαντάζομαι, σε όλους γνωστή γι' αυτό θα εστιάσω στις σκέψεις που μου προκάλεσε η ανάγνωσή της. Και λέω η ανάγνωση γιατί όπως προανέφερα, δεν είχα ποτέ διαβάσει την ιστορία αλλά τη γνώριζα όπως οι περισσότεροι από τις άπειρες μεταφορές της στη μικρή και μεγάλη οθόνη καθώς και από την παράσταση του Εθνικού Θεάτρου που είδα πέρσι.

Αρχικά, θα ήθελα να σχολιάσω το είδος του αφηγητή που επιλέγει ο συγγραφέας, όχι επειδή είμαι φιλόλογος αλλά επειδή έχει μεγάλη σημασία για τα συναισθήματα που μου προκάλεσε αυτό το βιβλίο (ξανατονίζω βιβλίο, γραπτό κείμενο, όχι εικόνες σκηνοθετημένες, επιτυχώς μεν αλλά προκαθορισμένες από άλλους). Ο αφηγητής εδώ είναι μεν τριτοπρόσωπος και παντογνώστης αλλά είναι και συναισθηματικά παρών στην ιστορία μέσα από τα εύστοχα σχόλιά του. Μου άρεσε πολύ ο σαρκασμός του προς την κοινωνία και τα κακώς κείμενα γενικότερα αλλά και προς τον τσιγκούνη, γκρινιάρη Σκρουτζ ειδικότερα. Μάλιστα, πολλές φορές απευθύνεται και στον ίδιο τον αναγνώστη, μετατρέποντας την αφήγηση σ' έναν εν δυνάμει διάλογο... με την καρδιά και τα συναισθήματα του αναγνώστη θα έλεγα. Μου άρεσε τόσο πολύ αυτή η επιλογή, η οποία έκανε κάπως πιο ανάλαφρο το κείμενο, παρά τις μεγάλες, και όχι πάντα τόσο ευχάριστες, αλήθειες που θ' ακολουθούσαν. Και εκεί ήταν που πρόσεξα ότι αυτή η επαφή με τους θεατές λείπει μερικές φορές από μια οπτική μεταφορά του βιβλίου είτε λόγω δραματουργικών συμβάσεων είτε χάριν συντομίας. Γι' αυτό και συνιστώ ανεπιφύλακτα να διαβάσετε ΚΑΙ το βιβλίο.

Κάτι που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ήταν η εμφάνιση του Πνεύματος των Παρόντων Χριστουγέννων, το οποίο φαίνεται σαν ηλικιωμένος αλλά με νεανική μορφή. Ο αφηγητής αυτό το αποδίδει έμμεσα στην πνευματική γαλήνη του Πνεύματος, η οποία και φαίνεται να εξασθενεί προς το τέλος, λόγω του ότι έχει μοιράσει το φως που διαθέτει. Το επισημαίνω αυτό γιατί κάτι ανάλογο διάβασα και στο ''Άλεφ'' του Coelho πρόσφατα (η άποψή μου γι' αυτό θα ανέβει αργότερα). Είναι αυτό που λέμε συχνά για την παιδική ψυχή και την παιδική λάμψη που μπορεί να 'χει ένας ενήλικας που αγαπά τη ζωή και τους γύρω του.

Ακόμη, αναρωτήθηκα κάτι σχετικά με το Πνεύμα των Μελλοντικών Χριστουγέννων: γιατί επιλέγεται να είναι σκοτεινό, τρομακτικό και σιωπηλό; Γιατί να μην είναι φωτεινό και πρόσχαρο όπως το Πνεύμα των Παρόντων Χριστουγέννων; Αυτά τα ερωτήματα δεν τα θέτω στον Ντίκενς γιατί καταλαβαίνουμε όλοι τι ήθελε να υποδηλώσει. Τα θέτω σ' εσάς και σ' εμένα.

Διαβάζοντας το κεφάλαιο του τελευταίου Πνεύματος συνειδητοποίησα και κάτι άλλο: το τρομερό σασπένς και την αγωνία που βιώνει ο Σκρουτζ μέχρι να καταλάβει ποιος είναι ο νεκρός που βλέπει μπροστά του. Περνάνε κάμποσες σελίδες (22 για την ακρίβεια, στη συγκεκριμένη έκδοση) και τότε είναι που βλέπει το όνομά του στην ταφόπλακα και τρομοκρατείται. Όλο αυτό το σασπένς εμείς το ζήσαμε την πρώτη φορά που είδαμε την ταινία. Δεν θυμάμαι πόσο διαρκούσε η αναμονή αλλά φαντάζομαι ότι το βιβλίο θα χρειαζόταν περισσότερο χρόνο που συνεπάγεται μεγαλύτερη κορύφωση της αγωνίας και άρα μεγαλύτερη κατανόηση του αναγνώστη για τον πρωταγωνιστή (κατά τη γνώμη μου πάντα).

Τέλος, κλείνοντας το βιβλίο δεν μπόρεσα να μην αναλογιστώ τη βαρύτητα όλων όσων θίχτηκαν, που γράφτηκαν κοντά 2 αιώνες πριν κι όμως είναι ακόμα τόσο επίκαιρα. Αφενός αυτό με κάνει ν' αγαπήσω περισσότερο τη Λογοτεχνία και τη δύναμή της αφετέρου λυπάμαι που αυτή η δύναμη δεν είναι αρκετή να εξαλείψει όλα αυτά που κατακρίνει ο Ντίκενς, τόσο τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά όσο και τα κοινωνικά προβλήματα. Δυστυχώς, όπως είχε πει κι ο Θουκυδίδης, όσο η ανθρώπινη φύση μένει ίδια, κάποιες καταστάσεις θα επαναλαμβάνονται (προσαρμοσμένες στις εκάστοτε συνθήκες βέβαια). Νομίζω όμως ότι με αυτή του την προσφορά στην παγκόσμια λογοτεχνία (γιατί περί παγκόσμιας εμβέλειας μιλάμε) ο Ντίκενς συνέβαλε με τον τρόπο του στην ευαισθητοποίηση των ανθρώπων, έστω κι αν για πολλούς ισχύει μόνο κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, έστω κι αν διαρκεί όσο μια ταινία ή ένα βιβλίο 134 σελίδων. 

Σχόλια για την έκδοση: Αγάπησα το εξώφυλλο! Γραμματοσειρά σε κανονικό μέγεθος, σελίδες 134, εννοείται πως η ιστορία είναι τόσο για παιδιά όσο και για ενήλικες.

Αγαπημένα αποσπάσματα (σκέφτηκα να τα παραλείψω λόγω έκτασης του άρθρου αλλά θέλω να σας δώσω μια ιδέα από το κείμενο οπότε σας παραθέτω 5 αποσπάσματα που επέλεξα (όσα και τα κεφάλαια του βιβλίου)):

• Σε αυτό εδώ το βιβλιαράκι με τα Πνεύματα επιχείρησα να γεννήσω το Πνεύμα μιας Ιδέας που δεν θα φέρει δυσθυμία στους αναγνώστες μου ούτε προς τον εαυτό τους τον ίδιο, ούτε προς τον συνάνθρωπο, ούτε προς τις ημέρες αυτές, ούτε προς εμένα. Είθε να στοιχειώσει τα σπιτικά τους ευχάριστα και κανείς να μη θελήσει να το χαλάσει. 

Ο πιστός Φίλος και 

Υπηρέτης τους, 

Τσαρλς Ντίκενς

Δεκέμβριος, 1843

•   [...] θα μ' ευχαριστούσε, πραγματικά το ομολογώ, να είχα έστω και την ελάχιστη ελευθερία ενός παιδιού αλλά να ήμουν όσο άντρας χρειάζεται για να ξέρω την αξία της. (εύστοχο απόσπασμα αλλά και ενδεικτικό της παρουσίας του αφηγητή που προανέφερα) (σελ.62)

• ''Υπάρχουν μερικοί σ' αυτή τη γη που κατοικείτε'' απάντησε το Πνεύμα (των Παρόντων Χριστουγέννων) ''που ισχυρίζονται πως με γνωρίζουν και που κάνουν πράξεις πάθους, αλαζονείας, κακίας, μίσους, φθόνου, μισαλλοδοξίας κι εγωισμού στο όνομά μου και οι οποίοι είναι τόσο ξένοι σε εμένα και στο σόι μου ολόκληρο λες και δεν έζησαν ποτέ τους. Να το θυμάσαι αυτό και τις πράξεις τους να τις επιρρίπτεις στους ίδιους κι όχι σε εμένα'' (σελ.76)

• Μετά από λίγο έπαιξαν παιχνίδια της παρέας, γιατί είναι καλό να είσαι παιδί καμιά φορά και ποτέ δεν είναι καλύτερη ώρα απ' τα Χριστούγεννα, όταν ο μεγαλοδύναμος Θεμελιωτής τους ήταν παιδί κι ο ίδιος. (σελ.95)

• Θα τιμώ τα Χριστούγεννα στην καρδιά μου και θα προσπαθήσω να τα κρατώ όλη τη χρονιά. Θα ζω στο Παρελθόν, στο Παρόν και στο Μέλλον. Τα Πνεύματα και των Τριών θα αγωνίζονται μέσα μου. Δεν θα κλείσω απέξω τα μαθήματα που διδάσκουν. Ω, πες μου αν μπορώ να σβήσω τ' όνομα από την πλάκα! (σελ.124, τα λόγια του Σκρουτζ όταν αναγνωρίζει το όνομά του στην ταφόπλακα. Σαν όρκος μου ακούγονται!)

Αξιοποιώντας κι εγώ (και αλλάζοντας λίγο) μια φράση του Ντίκενς που χαρακτηρίζει τον Σκρουτζ ως ''πατέρα μιας μακράς, μακράς διαδοχής λαμπερών γέλιων'', σας εύχομαι η ιστορία αυτή να γίνει η μητέρα ''μιας μακράς, μακράς διαδοχής λαμπερών γέλιων''.

Καλή χρονιά με υγεία, αγάπη, χαμόγελα και πολλά βιβλία!

Υ.Γ. Μπορεί τα Χριστούγεννα να έχουν περάσει εδώ και μέρες και οι γιορτές να φτάνουν σιγά σιγά στο τέλος τους όμως το βιβλίο αυτό αναφέρεται σε μια στάση ζωής (μια Ιδέα κατά τον Ντίκενς) που θα έπρεπε να έχουμε όλη τη χρονιά, όπως λέει και ο ίδιος ο Σκρουτζ στο τελευταίο απόσπασμα!